Цитомегаловирус - TORCH инфекциялари (мазкур гуруҳда герпес, қизилча, токсаплазмоз инфекция­лари ҳам мавжуд) туркумига мансуб касаллик кузгатувчи омил бўлиб, специфик антитаначаларнинг юзага келиши янги туғилган чақалоқларда 2 фоизни, бир ёшгача бўлган гўдакларда эса 60 фоизни ташкил этади. Кичкинтойнинг инфекция билан зарарланиши ҳомиладорлик даврида (онадан ҳомилага ўтиши) ёки туғруқ пайти (туғруқ йўллари орқали) юз бериши мумкин. Шунингдек, инфекциянинг туғма ва орттирилган кўринишлари ҳам мавжуд бўлиб, ҳар бири ўзига хос аломатларни намоён қилади. Хўш, улар қайсилар? Агар болада TORCH инфекциялари аниқланса-чи, нима қилиш керак?

Ҳомиладорлик даври юзага келса...

Цитомегаловируснинг намоён бўлиши гўдакнинг инфекция билан зарарланиш вақтига боғлиқ. Агар ушбу ҳолат ҳомиладорликнинг 12-ҳафтасигача юз берса, ҳомила нобуд булиши ёҳуд турли ҳил ривожланиш нуқсонлари билан туғилиши мумкин. Ҳомиладорликнинг учинчи уч ойлигида фаоллашган инфекция туғилажак гўдакда ғилайлик, гидроцефалия, талваса хуружлари, мушаклар тонуси, юз шаклининг номутаносиблиги каби патологияларни келтириб чиқаради. Кўп ҳолларда жигар фаолияти издан чиқади. Гўдак сариқлик билан туғилиши ва бу ҳолат бир неча ойга чўзилиши мумкин. Тери кўринишининг ўзгариши, киндикнинг узоқ битиши, қонаши, газак олиши ҳам эҳтимолдан ҳоли эмас.

Ҳомиладор аёл тиббий кўрикдан ўтказилганида унинг қонида IG G аниқланса, бу қачондир вирус би­лан тўқнашилгани ва айни пайтда организм унга қарши антитаначалар ишлаб чиққанидан далолат беради. Бу ҳолатда даво қилинмайди.

Қандай кўринишлари бор?

• Цитомегаловирус­нинг нафас йўлларини зарарлаши сурункали пневмония кўринишида кечиши мумкин. Қуруқ йўтал, лаб ва унинг атрофидаги кўкимтирлик, ҳансираш, овоз бўғилиши касалликка хос белгилардир.
• Церебрал зарарла­ниш асосан менингоэнцефалит шаклида аёнлик бериб, бунда болакай талваса хуружлари, қўл-оёқ мушаклари тонусининг ортиши, руҳий мувозанатнинг бузилиши, ҳушидан кетиш каби ҳолатларга йўлиқади.
• Агар инфекция буйракларга таъсир кўрсатган бўлса, пешоб суюқлиги рангининг ўзгариши, таҳлилда оқсил миқдорининг юқорилиги аниқланиши мумкин.
• Цитомегаловирус ўткир гепатитни пайдо қилган омиллар қаторидан ҳам жой олади. Бунда бола терисининг ранги сарғаяди, били­рубин ва ферментлар кўрсаткичи ортади.
• Қорин дам бўлиши, тез-тез қайт қилиш, ич кетиши (суюқ ва давомли кўринишда) - инфек­ция таъсирида келиб чиққан ошқозон ва ичак бузилишидандир. Мазкур ҳолатда ошқозон ости безининг зарарланиши, ахлат таҳлилида нейтрал ёғлар миқдорининг ортганлиги кузатилади.
• Боланинг иммун тизими суст бўлса, инфекция бир нечта ички аъзоларга зарба беради. Бу ҳолатда тана ҳароратининг кўтарилиши, лимфа тугунлари, жигар ва қораталоқнинг катталашиши, милк қонаши, талваса хуружлари содир бўлиши мумкин.

Цитомегаловируснинг туғма шакли ҳамиша ҳам гудак дунёга келиши билан номоён булавермайди. Ин­фекция асорати боғча ёшида ёхуд бола мактабга чиққан маҳал келиб чиқиши мумкин. Бунда кўриш қобилиятининг сусайиши, эшитиш аъзолари билан боғлиқ касалликлар ва ақлий ривожланишдан ортда қолиш каби ҳолатлар кузатилади. Агар болакай инфекция билан зарарланган бўлса, сўлак, пешоб суюқлиги ва ахлат қолдиқлари инфекция ташувчилар сифатида хизмат қилиб, бошқа болаларни қам зарарлантириши мумкин. Диққат қилинг, агар фарзандингизнинг тез-тез тана ҳарорати кўтарилаётган бўлса-ю, шамоллаш аломатлари сезилмаса, қон таҳлилини топширтиринг. Кўпинча инфекция айнан шундай белги беради.

Кимга мурожаат қилинади?

Даставвал педиатр-шифокор кўриги талаб қилинади. Бирламчи текширувдан сўнг мутахассис: инфекционист, невролог, гастроэнтеролог, гепатолог, нефролог, ЛОР, офтальмолог, стоматолог, пульманолог каби тор доирадаги шифокорлар кўригига йўналтириши мумкин. Иммунолог кўриги эса ҳар қайси вазиятда ҳам муҳим.

Мудроқ давр қанча давом этади?

Болалардаги цитомегаловирус ҳомиладорлик даврида аёлнинг инфекцион касалликлар билан оғриши туфайли келиб чиқишини айтдик. Буни қарангки, кичкинтой бирор-бир патологиясиз дунёга келса-да, вирус ташувчи ҳисобланиши мумкин экан. Яъни она қорнида инфекция билан зарарланади, бироқ бу ривожланиш жараёнига дахл қилмайди ва вирус мудроқ ҳолатда сақланиб қолади. Қачонки, бола иммунитети заифлашса, у уйғонади.

Агар эмизикли аёл қонида TORCH инфекциялари аниқланган бўлса, гўдакни кўкрак сути билан парваришлашни тўхтатиш зарур. Йўқса, инфекция сут орқали бола организмини ишғол қилади.

Юқиш йўллари

Цитомегаловирус асорати унинг қай тариқа юққани ва боланинг ёшига боғлиқ. Мутахассислар инфекциянинг учта юқиш йўлини таснифлашади, булар:

• антенатал. Инфекция билан зарарланиш ҳомиладорлик даври она қорнида юз беради;
• интранатал. Tyғpyқ вақти туғpyқ йўллари орқали юқади;
• постнатал. Йўлдош орқали йўл топа олган инфекция ҳомила олди сувини ифлослантиради. Бордию, ҳомила ифлосланган сувни ютиб юборса, инфекция ички аъзоларни зарарлантириши мумкин.

Рақамлар...

Аёл организмида инфекцияга қарши антитаначалар мавжуд бўлса, герпес вируси ҳомилага хавф туғдирмайди. Акси булганида эса инфекциянинг онадан ҳомилага ўтиши 5 фоизни, кўкрак сути билан парваришлашда 30—70 фоизни ташкил қилиши мумкин. Боланинг орттирилган цитомегаловирус билан зарарланиши асосан 2—6 ёшлар атрофида юз беради. Умумий гигиена воситаларидан фойдаланиш, уйинчоқлар, идиш-товоқ ва шу каби нарса-буюмлар инфекция тарқалиши учун хизмат қилиши мумкин.

Ҳамма гап иммунитетдами?

Ха! Агар бола жисмонан чиниққан бўлса, инфекция фаоллашмайди, ҳар замон бир қанча аломатлар кузатилиши мумкин, ҳолос. Ҳусусан:

• тез толиқиш;
• қўлоёқ мушакларида оғриқ;
• бош оғриқлари;
• эт увишиши;
• тумов;
• тил ва милк юзасининг оқариши;
• лимфа тугунларининг катталашиши;
• сўлак ажралишининг ортиши.

Цитомегаловирус таъсирида келиб чиққан безовталик 2—4 ҳафта давом этади. Бу пайтда қон таҳлили топширилса, инфекция ҳолатини баҳолаш мумкин. Вирусга қарши препаратлар цитомегаловирус шаштини пасайтириб, уни мудроқ ҳолатга қайтаради.

Таҳлил топширамиз!

Болалардаги TORCH инфекциялари таҳлили бир қанча усулларда ўтказилиши мумкин.
Жумладан:

• сўлак ва пешоб суюқлигидан намуна;
• қонда иммуноглобулинлар ҳолатини баҳолашга дойр текширув. Агар қон синамасида G(IgG) иммуноглобулини аниқланса, икки ҳафтадан сўнг қайта текширув ўтказилади;
• вируснинг генетик материалига кўра, таҳлил ўтказиш аниқ усуллардан бири ҳисобланади.

Цитомегаловирус аниқланди, хўш, кейин-чи?

Шифокор асосий омилдан келиб чиққан ҳолда вирусларга қарши препаратларни буюради. Агар ig G ва lg М аниқланса, бу ўткир даврдан дарак бўлиб, муолажа қилинади. Қўшимча равишда иммунитетни рағбатлантирувчи воситалар қўлланилиши ҳам мумкин. Инфекция
яллиғланиш жараёнларини келтириб чиқарган бактерияларга ҳамрохлик қилса, антибиотиклар тайинланади. Асосийси, организмдаги безовталих ўчоғи аниқланиб, муолажа айнан унга қаратилишидадир. Даво чоралари комплекс тарзда бажарилгани маъкул.

Дори-дармонлар ўз йўлига, ривожланаётган бола организми витамин, микроэлементлар ҳамда оқсил моддасига эҳтиёж сезади. Фаҳмлаганингиздек, таомномага жиддий эътибор берасиз.

Антибиотик туркумига оид препаратлар ошқозон-ичаклар муҳитини бузиши мумкин. Бунинг олдини олиш учун овқат ҳазм қилиш тизимига кўмак берувчи прибиотиклар тавсия этилади. Стресс, депрессиядан ҳимоялаш, спорт машғулотлари бола иммунитетини чиниқтиради.

Шу ўринда аёл ҳомиладорликни режалаштириш даврида зарурий таҳлилларни топшириб, TORCH инфекциялари аниқланган ҳолларда тўлиқ даволаниб, ўзини шамоллаш ва гриппдан асраб, ҳомиладорлик давомида шифокор назоратида бўлса, соғлом чақалоқни дунёга келтириши мумкинлигини алоҳида таъкидлашни истардик.

Манба:  "Суғдиёна " газетаси