Оддий сўзлашувда суяк чиқиши деб аталади, тиббиётда эса бўғимнинг жойидан силжиши, бўғим халтасининг йиртилиши, пайларининг узилиши сабабли келиб чиқадиган жароҳатдир. Қўл-оёқ чиқиши чиндан ҳам қалқонсимон без гормонларига боғлиқми ёки йўқ?

Ота-оналар айб сизда!

Қўл-оёқ чиқиши асосан кичик ёшли болалар (2-6 ёшгача) ўртасида кўпроқ кузатилади. Унинг келиб чиқиши эса жароҳатлар ҳамда боланинг қўл-оёқларини силталаб, кескин тортқилаш билан боғлиқ. Айтайлик, фарзандингиз тойиб кетмаслиги учун уни ушлаб қолдингиз, аммо кўлидан тортганингизда, тана оғирлигини ўзида сақлаб қолади, қўл бўғимларига эса зўриқиш тушади. Натижада, бўғим функцияси бузилади. Бу ҳолат болани ётган жойидан қўлларидан тутиб тургазганда ҳам юз бериши мумкин. Оёқ чиқиши эса нотўғри уқалаш, эрта юргизишга ўргатиш оқибатида келиб чиқади. Кўриб турганингиздек, қўл-оёк чиқишида жароҳатларнинг ўрни нисбатан кам. Бундан ташқари, бўғим фаолиятининг ўзгаришига олиб келувчи бир нечта касалликлар ҳам бор, улар қуйидагилардир:

-  остеомелит;

-  сил;

-  жароҳатлар вақти бўғим жойлашувининг ўзгариши ва шу аснода қотиб қолиши.

Қўл-оёқ чиқиши орттирилган ҳамда туғмa кўринишда учрайди. Ҳомиланинг эмбрион даври таянч-ҳаракат тизимида юзага келган аномал тузилиш қўл-оёк чиқишининг туғмa шаклини келтириб чиқаради.

Турлари кўриниши ва белгилари

Бўғим патологияси ўлчами, даражаси, жойлашуви ва бўғимнинг қай бир қисми шикастланганига кўра фарқланади.

Қўл-оёқ чиқишида бўғимнинг қисман ёки тўлиқ силжиши юз беради. Шикастланган бўғим танадан сезиларли масофада ажралиб қолса, бу ҳолатга нисбатан бўғим чиқиши, дейилади ва ушбу финиш патологиянинг тўлиқ шаклидир. Қисман чиқишда эса бўғимнинг тепа қисми танага тегиб туради.

Бўғим патологияси очиқ ва ёпиқ турга мансуб бўлиши мумкин. Ёпиқ турдаги чиқишда бўғим атрофидаги тўқималар узилмайди, очиқ ҳолатдагисида эса оғриқ кузатилиши мумкин. Суяк, мушаклар, нерв толалари ёки қон томир жароҳатланиши билан ҳамроҳлик қилувчи чиқишлар хавфли асоратларга олиб келиш эҳтимоли юқори.

Бир марта бўлдими, энди эҳтиёт бўлинг!

Болакайда қўл ёки оёқ чиқиши содир бўлдими, у албатта, тулиқ муолажа олиши, реабилитация чоралари бажарилиши керак. Негаки, бир марталик чиқиш, кейинчалик одатий тусга айланиши ёҳуд патологик жараён (бўғим юзасининг сезиларли даражада ўзгариши)ни келтириб чиқариши мумкин. Асли, тиббиётда бўғим чиқишининг ўндан ортиқ турлари бор ва ҳар бири тўғри муолажани талаб этади. Мисол учун, тос-сон бўғими чиқишини олайлик, касалликнинг туғма шакли болада бир оёқнинг иккинчисига нисбатан калтароқ бўлиши оқсоқланишни пайдо қилади, агар ўз вақтида даволанилмаса, албатта. Ёки қўл-оёк доимий чиқишларини айтсак, тез-тез қайталанувчи муаммо бора-бора нормал ҳаёт кечиришга тўсқинлик қилиб, комплексларни келтириб чиқаради. Ўз навбатида саломатликка ҳам таъсири бор.

Агар бу жароҳат бўлса...

-  Зарарланган бўғим ўрнида тери қизариши, шиш кузатилади;

-  ҳаракат вақти оғрик қўзғалади, безовталик ортади;

-  қўл билан пайпасланганда бўғим деформацияси (жойи ва шаклининг ўзгариши)ни аниқлаш мумкин;

-  эт увишиши, тана ҳарорати кўтарилиши эҳтимоли бор;

-  бўғимнинг фаол ҳаракати йўқолади.

Баландликдан йиқилиб тушиш, тойиб кетиш ёки шу каби жароҳатлар юз берганида, албатга, тиббий кўрик ўтказилиши лозим. Ҳатто, бунга зарурат йўқ деб ўйласангиз ҳам шифокор кўриги фойдадан ҳоли бўлмайди.

Фарзандингизга қандай ёрдам бероласиз?

Қўл-оёқ чиқишларида ши¬фокор ҳамда ота-онанинг тўғри ёндашуви муҳим саналади. Мутаҳассис муолажа қай тариқа ўтказилишини белгиласа, сиз биринчи ёрдам кўрсатишда сергак бўлмоғингиз лозим. Демак, нима киласиз:

■  - шикастланган бўғим ҳаракатини чеклаш лозим, бунинг учун қўл ёки оёқнинг таг қисмига тиббиёт шинаси қўйилади ёҳуд текис тахтачадан фойдаланиш мумкин;

■  - жароҳат аниқланганидан сўнг 3 соат мобайнида болани шифокор ҳузурига элтиш лозим;

■  - қўл бўғими чиқишларида бола ўтирган ҳолатда, оёқникида эса ётқизилиб шифохонага олиб борилади.

Қандай ташҳисланади?

Шифокор қўл ёки оёқдаги шикастланган бўғимни пайпаслаб текширади. Сўнг рентген текшируви ўтказилади. Чуқурлаштирилган таҳлил зарурати пайдо бўлса, МРТ тайинланиши мумкин. Шунингдек, қайталанувчи бўғим чиқишининг сабабини аниқлашга доир умумий қон ва пешоб таҳлиллари, тор доирадаги шифокорлар кўриги буюрилиши мумкин.

Асоратлари борми?

Қўл-оёқ чиқиши нимаси билан хавфли сизнингча?

Биринчидан, патология асоратлари организмнинг индивидуал кўринишидан келиб чиқиб, алоҳида шаклда ривожланиши мумкин. Баъзан муолажанинг ҳам акс таъсирлари бўлади, бу иккинчи сабаб. Қолаверса, кўпгина ота-оналар шифокорлардан кўра табибларни маъқул кўришади, чиққан қўл-оёқ жойига солиниши мумкин, бироқ муаммо бўғим касаллиги ёхуд тўқималарининг узилиши, пайларнинг чўзилиши билан боғлиқ бўлса-чи, натижа қандай бўлади?

Шифокорлар қўл-оёқ бўғими чиқишларининг қуйидаги асоратларини келтиришади:

-  бўғим халтаси атрофияси, артроз;

-  неоартроз, сохта бўғимнинг юзага келиши;

-  коксартроз, балоғат давридаги гормонал баланс ўзгариши туфайли бўғим ҳаракатчанлигининг бузилиши билан келиб чиқади.

Қон айланишининг бузилиши ёҳуд бўғимни кескин ҳаракатлантириш оқибатида дистрофик ўзгаришлар юзага келиши мумкин. Кам ҳолларда чиққан бўғимда яллиғланиш, карахтлик ҳолатлари кузатилади.

Муолажа қанча давом этади?

Ҳар бир бола организмининг индивидуаллигидан келиб чиқиб, муолажа турли муддатларда олиб борилиши мумкин. Шифокор бўғим патологиясини даволашда асосан қуйидагиларга таянади:

-  ўрнидан чиққан бўғим асл ҳолига қайтарилади. Бунда маҳаллий хушсизлантириш усуллари боланинг ёшидан келиб чиққан ҳолда қўлланилади. Бўғим кескин ҳаракатлар билан жойига қайтарилмайди, негаки, нотўғри жойлашиш эҳтимоли бор. Ўз ўрнига қайтганидан дарак эса бу «шиқ» этган товушнинг эшитилишидир;

-  кейинги асоратларнинг олдини олишда уқалаш ҳамда даволовчи гимнастика курслари тайинланади, физиомуолажа, парафин эса шифокор кўрсатмаси билан бажарилади;

-  бўғим чиқишининг патологик тури оператив аралашувни талаб қилиши мумкин. Аммо уни амалга оширишдан олдин консерватив чоралар ўтказилади;

-  бўғим харакатчанлигининг тикланиши учун бола маълум вақт жисмоний юкламалардан сақланиши лозим. Кескин ҳаракатлар, куч талаб қилувчи спорт турлари ҳам тавсия қилинмайди;

-  оёқ чиқишларида шифокор ортопедик пойабзалларни буюрса, албатта, фойдаланинг.

Олдини олиш мумкинми?

Қайталанувчи қўл-оёқ чиқишларида ота- онадан ниҳоятда катта эътибор талаб қилинади. Керак бўлса, барча юмушларингизни четга суринг-да, фарзандингизнинг саломатлиги билан шуғулланинг. Асосий муолажа якунига етгач, реабилитация чоралари сифатида қараладиган уқалаш, даволаш гимнастикаси ва сузиш машғулотларига диққат қаратинг. Шифокор билан маслаҳатлашсангиз, боланинг умумий аҳволи ҳамда бўғим ҳолатидан келиб чиқиб, енгил жисмоний машқларни тавсия этади. Улар боланинг эрталабки бадантарбия машқларига айланиши даркор. Шунда бўғим мустаҳкамланиб, пайларнинг эластиклиги ор¬тади. Таомномани тўғри ташкиллаштириш ҳам ёддан чиқмасин. Қўл-оёғида муаммо бор дея сут-қатиққа «ўтириб» қолиш нотўғри. Фарзандингиз витамин ва минералларга бой, оқсил, углевод ҳамда ёғлар тенг иштирок этган тановулга эга бўлмоғи даркор.

Моддалар алмашинувининг бузилиши организмнинг умумий ҳолатига таъсир кўрсатиши мумкин, аммо бўғим чиқишларида қалқонсимон без гормонларининг алоқаси йўқ. Таҳлил ҳулосаси қалқон¬симон без гормонларида ўзгариш борлигини кўрсатган бўлса, бу кўпроқ бўқоқ касаллигига боғлиқ. Аммо гипотериоз ёки гипертериозга тахмин қилиниши учун ҳасталикка ҳос клиника мавжуд бўлиши даркор. Фарзандингизнинг новчалиги ҳамда бўйига нисбатан тана тузилишининг ориқлиги, эҳтимол, гормонлар ишидир, бироқ бўй ўсиши учун жавобгар гормонлар миқдорининг ҳаддан ортиқлиги гигантизмни келтириб чиқаради. Бунда бола шиддат билан ўсиб, тана қисмларининг пропорционаллиги бузилади.

Манба:  "Сўғдиёна" газетаси