05.08.2010
Бугунги кунда соҳада фаолият олиб бораётган 100дан ортиқ маҳаллий корхоналар қарийб 900 номдаги фармацевтика маҳсулотларини ишлаб чиқармоқда.
Турли хил касалликларнинг олдини олиш ва даволашда дори воситаларининг тутган ўрни беқиёс. Шу боис ҳам тиббиёт амалиётида қўллашга рухсат этилган дори воситалари самарадорлиги ва безарарлигини таъминлаш, мунтазам равишда уларнинг сифатини назорат қилиб бориш зарур. Бу борада амалга оширилаётган ишлар юзасидан Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Дори воситалари ва тиббий техника сифатини назорат қилиш бош бошқармаси бошлиғи, фармацевтика фанлари доктори, профессор Ҳабибулло Жалилов ҳамда Дори воситалари экспертизаси ва стандартизацияси Давлат маркази қошидаги тиббий маҳсулотларни сертификатлаштириш марказий идораси раҳбари ўринбосари, фармацевтика фанлари номзоди Абдураҳмон Ашуров билан суҳбатлашдик:
— Ҳабибулло Каримович, сертифи¬катлаш¬тиришнинг асосий вазифалари нималардан иборат?
— Халқимиз соғлиғини ҳамда атроф-муҳит учун хавфли бўлган маҳсулотларни савдога чиқаришни назорат этиб бориш, уларни жаҳон бозорида рақобат қила олишини таъминлаш, истеъмолчилар манфаатларини ҳимоя қилиш сертификатлаштиришнинг асосий вазифаларидир. Шунингдек, мамлакат корхоналари, қўшма корхоналар ва тадбиркорларни халқаро миқёсидаги иқтисодий, илмий-техникавий хамкорликда, савдо-сотиқда иштирок этишлари учун шароит яратиш, маҳсулот тайёрловчи таъкидлаган сифат кўрсаткичини тасдиқлаш ишларини амалга оширади.
— Унинг аҳамияти борасида ҳам тўхталиб ўтсангиз...
— Маълумки, аҳоли ҳаёти ва соғлиғи хавфсизлигини таъминловчи маҳсулот, хизматлар ва жараёнлар сифати борасида истеъмолчилар ва давлат манфаатларини ҳимоя қилиш, маҳсулотларни сифати ва рақобатбардошлигини ошириш мақсадида дори воситалари сифатини назорат қилиш тизими яратилган.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1994 йил 12 августдаги 409-сонли “Сертификатлаштирилиши шарт бўлган маҳсулотлар рўйхатини, сертификатлаштиришни ўтказиш, хавфсизлигини тасдиқлаш талаб этиладиган товарларни Ўзбекистон Республикаси худудига келтириш ва уларни унинг ташқарисига чиқариш тартибини тасдиқлаш тўғрисида”ги Қарорига кўра илк бор маҳсулотларни мажбурий сертификатлаштирилиши белгилаб қўйилган. Унга кўра тиббий маҳсулотлардан тиббий пахта, бинт, дока, шприцлар, инфузион суюқликлар қуйиш учун мўлжалланган системалар ва тиббий техника асбоб-ускуналаригина ушбу рўйхатга киритилган эди.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2002 йил 5 декабрдаги 427-сонли “Ўзбекистон Республикасига истеъмол товарлари олиб келишни такомиллаштириш чора-тадбирларини амалга ошириш тўғрисида”ги Қарорига биноан дори воситалари ҳам мувофиқлик сертификати расмийлаштирилиши шарт бўлган маҳсулотлар рўйхатига киритилди. Ушбу қарорга биноан маҳсулот ишлаб чиқарувчи корхона омборида турган вақтида, чет элдан олиб келтирилганлари эса божхона ҳудуди омборхоналарида турган вақтида сертификатлаштириш синовлари учун намуна олиб текширилади ва синов натижалари ижобий бўлганда мувофиқлик сертификатлари расмийлаштирилади. Сўнгра божхона расмийлаштирувлари амалга оширилиб республика худудига олиб киритилади.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 6 июлдаги 318-сонли “Маҳсулотларни сертификатлаштириш тартиботини соддалаштиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Қарори билан мажбурий тартибда сертификатлаштириладиган маҳсулотлар турлари рўйхати қайта кўриб чиқилди ва “фармацевтика маҳсулотлари” номи билан кенгайтирилди.
Қарорда “Маҳсулотларни сертификатлаштириш тартиби тўғрисида”ги Низом қабул қилинди ва барча бир турдаги маҳсулотларнинг ҳар бир тури бўйича сертификатлаштириш тартиби Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтказиладиган сертификатлаштиришнинг тегишли қоидалари билан белгиланиши кўрсатиб ўтилди.
Тиббий маҳсулотлар сифати назоратини йўлга қўйиш давр талаби эди. Бу масъулиятли вазифа Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Дори воситалари ва тиббий техника сифатини назорат қилиш Бош бошқармаси зиммасига юклатилди. Бош бошқарманинг Дори воситалари экспертизаси ва стандартизацияси Давлат маркази қошида сертификатлаштириш идораси ва синов лабораториялари ташкил этилди. Булар Дори воситалари сифатини назорат қилиш ва стандартлаш лабораторияси, Вакцина, зардоб препаратлари ва микробиологик тадқиқотлар лабораторияси, Фармако-токсикологик таҳлил лабораторияси, тиббий техника, жиҳоз ва тиббий буюмлар сифатини назорат қилиш лабораторияларидир.
Синов маркази раҳбари фармацевтика фанлари доктори А.Дўсматов қўл остида синов лабораторияларида малакали ходимлар фаолият кўрсатмоқдалар. Синов маркази лабораториялари маҳаллий ишлаб чиқарувчилар томонидан ишлаб чиқарилган, шунингдек, республикамиз ҳудудига чет элда келтирилаётган дори воситалари таҳлиллари тўлиқ бажарилишини таъминлаш мақсадида замонавий асбоб-ускуналар билан таъминланган. Бундан ташқари Синов марказимиз лабораторияларида тиббий маҳсулотларни Ўзбекистон Республикасида қайд этиш жараёнидаги ва ҳуқуқ-тартибот идоралари томонидан тушган аризалар асосидаги синов ишларини олиб боради.
— Абдураҳмон Акбаралиевич, тиббий маҳсулотларни сертификатлаштириш идоралари томонидан амалга оширилаётган ишлар хусусида билмоқчи эдик.
— Мустақиллик шарофати билан маҳсулотларни сертификатлаштириш жорий этилаётган бир вақтда Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги таркибидаги Дори воситалари экспертизаси ва стандартизацияси Давлат маркази ҳузурида Тиббий маҳсулотларни сертификатлаштириш идораси ташкил этилди. Унинг зиммасига махаллий ишлаб чиқарувчилар томонидан ишлаб чиқарилган, хорижий мамлакатлардан республика ҳудудига олиб кирилаётган тиббий маҳсулотларни сертификатлаштириш бўйича ишларни ташкил этиш ва уларга мувофиқлик сертификатлари расмийлаштириш вазифаси юклатилган. Истеъмолчилар хуқуқини ҳимоя қилиш аҳолини сифатли, безарар дори воситалари билан таъминлаш, дори воситалари сифатини назорат қилувчи, мувофиқлик сертификатларини расмийлаштириш хуқуқига эга бўлган ушбу идоралар айни вақтда замонавий асбоб-ускуналар ва малакали мутахассислар билан таъминланган.
Шуни айтиб ўтиш жоизки, Дори воситалари экспертизаси ва стандартизацияси Давлат марказининг ҳудудий бўлинмалари ва марказ қошидаги тиббий маҳсулотларни сертификатлаштириш идораси томонидан 2009 йил мобайнида 37 номдаги 650 273 минг сўм миқдоридаги тиббий маҳсулотлар яроқсиз деб топилган. Жумладан, 20 номдаги тиббий буюмлар ва 17 номдаги 44 серия 295551 шартли ўрамдаги дори воситаларидир. 2010 йилнинг олти ойи давомида эса 7 номдаги 29 076 минг сўм миқдорида тиббий маҳсулотлар яроқсизлиги аниқланган. Улардан 3 номдаги тиббий буюмлар ва 4 номдаги 88753 шартли ўрам дори воситаларидир. Ушбу маҳсулотларни қўллаш учун яроқсиз маҳсулотлар сифатида республикадан реэкспорт қилинди. Буларнинг натижаси ўлароқ, яроқсиз тиббий маҳсулотларнинг инсон ҳаёти ва соғлиғига хавф солишининг олди олинган.
Бўлинмалар томонидан келиб тушган буюртмалар тиббий маҳсулотларга мувофиқлик сертификатларини расмийлаштириш, ҳуқуқ-тартибот органларидан келиб тушган аризалар асосида дори воситаларини синов ишларини ўтказиш ва унинг баённомаларини расмийлаштириш ишлари амалга оширилади.
— Маҳаллий корхоналар томонидан ишлаб чиқарилган дори воситалари ва тиббий буюмларни экспорт қилиш салоҳиятини ошириш борасида қандай вазифалар бажарилиши лозим?
— Бу каби вазифалар ҳақида сўз кетганида биринчи галда, ягона давлат сиёсатини амалга ошириш давомида сертификатлаштириш идоралари ҳамда синов лабораторияларининг иш фаолиятини мувофиқлаштириш кераклигини таъкидлаб ўтмоқчиман. Уларга услубий-амалий ёрдам кўрсатиш, синов лабораторияларини халқаро аккредитатловчи ташкилотлар томонидан ИСО/МЭК 17025 талаблари бўйича аккредитациядан ўтказишга амалий ёрдам бериш керак.
Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, ДВЭСДМ қошидаги Тиббий маҳсулотларни сертификатлаштириш идораси халқаро аккредитатловчи ташкилот ТУРКАК томонидан ЕN 45011 “Маҳсулотларни сертификатлаштириш тизимида фаолият кўрсатаётган идораларга қўйиладиган умумий талаблар» халқаро стандарт талаблари асосида аккредитациядан ўтганлиги боис, идора томонидан берилган мувофиқлик сертификатлари “Натижаларни ўзаро тан олиш тўғрисида шартнома” - MRA га имзо чеккан WTO –Бутунжаҳон савдо ташкилоти; ISO – “Халқаро стандартлаш ташкилоти”, ILAC - Лабораторияларни аккредитатлаш соҳасидаги ҳамкорлик бўйича халқаро ташкилот, IAF – Аккредитатлаш бўйича форум каби халқаро ташкилотларга аъзо бўлган 200дан ортиқ давлатлар томонидан тан олиниши таъминланган.
Мувофиқлик сертификатларининг давлатлараро миқёсда эътироф этилишининг афзаллиги шундан иборатки, тадбиркор битта маҳсулотни икки марта сертификатлаштирмайди. Бунда табдиркорларнинг вақти ва маблағи тежалади. Экспорт-импорт операциялари бир неча ҳафталаб эмас, балки бир неча кунда амалга оширилади. Натижада у бошқа давлатдан маҳсулот экспорт қилувчи рақобатчилардан олдинроқ маҳсулотни бозорга етказишга муваффақ бўлади.
Дарҳақиқат, бу юртда инсон – азиз, унинг манфаатлари барча нарсадан устун. Айниқса, аҳоли саломатлиги борасида сўз кетганда, юқоридаги фикрларимиз нечоғли тўғри эканига амин бўламиз. Негаки, мамлакатимизнинг соғлиқни сақлаш соҳасида амалга оширилаётган изчил ислоҳотларни оддий сўз билан ифодалаб бўлмайди. Соҳанинг узвий бўлаги фармацевтиканинг истиқболи кўп жиҳатдан маҳсулотлар сифатини назорат қилишга боғлиқ. Зеро, кишилар ҳаётига хавф туғдираётган турли хасталикларнинг олди олиниши пировард натижада дори воситалари ва тиббий буюмларнинг давлат стандартлари талаблари қай даражада жавоб беришини назорат қилиш тизим ходимлари фаолиятининг самараси билан белгиланади.
Сифат ва самарадорлик фармацевтика истиқболини белгилайди
Юртимизда дори воситалари ва тиббий буюмлар ишлаб чиқарадиган маҳаллий корхоналарнинг фаолияти йил сайин такомиллашиб бормоқда.Бугунги кунда соҳада фаолият олиб бораётган 100дан ортиқ маҳаллий корхоналар қарийб 900 номдаги фармацевтика маҳсулотларини ишлаб чиқармоқда.
Турли хил касалликларнинг олдини олиш ва даволашда дори воситаларининг тутган ўрни беқиёс. Шу боис ҳам тиббиёт амалиётида қўллашга рухсат этилган дори воситалари самарадорлиги ва безарарлигини таъминлаш, мунтазам равишда уларнинг сифатини назорат қилиб бориш зарур. Бу борада амалга оширилаётган ишлар юзасидан Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Дори воситалари ва тиббий техника сифатини назорат қилиш бош бошқармаси бошлиғи, фармацевтика фанлари доктори, профессор Ҳабибулло Жалилов ҳамда Дори воситалари экспертизаси ва стандартизацияси Давлат маркази қошидаги тиббий маҳсулотларни сертификатлаштириш марказий идораси раҳбари ўринбосари, фармацевтика фанлари номзоди Абдураҳмон Ашуров билан суҳбатлашдик:
— Ҳабибулло Каримович, сертифи¬катлаш¬тиришнинг асосий вазифалари нималардан иборат?
— Халқимиз соғлиғини ҳамда атроф-муҳит учун хавфли бўлган маҳсулотларни савдога чиқаришни назорат этиб бориш, уларни жаҳон бозорида рақобат қила олишини таъминлаш, истеъмолчилар манфаатларини ҳимоя қилиш сертификатлаштиришнинг асосий вазифаларидир. Шунингдек, мамлакат корхоналари, қўшма корхоналар ва тадбиркорларни халқаро миқёсидаги иқтисодий, илмий-техникавий хамкорликда, савдо-сотиқда иштирок этишлари учун шароит яратиш, маҳсулот тайёрловчи таъкидлаган сифат кўрсаткичини тасдиқлаш ишларини амалга оширади.
— Унинг аҳамияти борасида ҳам тўхталиб ўтсангиз...
— Маълумки, аҳоли ҳаёти ва соғлиғи хавфсизлигини таъминловчи маҳсулот, хизматлар ва жараёнлар сифати борасида истеъмолчилар ва давлат манфаатларини ҳимоя қилиш, маҳсулотларни сифати ва рақобатбардошлигини ошириш мақсадида дори воситалари сифатини назорат қилиш тизими яратилган.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1994 йил 12 августдаги 409-сонли “Сертификатлаштирилиши шарт бўлган маҳсулотлар рўйхатини, сертификатлаштиришни ўтказиш, хавфсизлигини тасдиқлаш талаб этиладиган товарларни Ўзбекистон Республикаси худудига келтириш ва уларни унинг ташқарисига чиқариш тартибини тасдиқлаш тўғрисида”ги Қарорига кўра илк бор маҳсулотларни мажбурий сертификатлаштирилиши белгилаб қўйилган. Унга кўра тиббий маҳсулотлардан тиббий пахта, бинт, дока, шприцлар, инфузион суюқликлар қуйиш учун мўлжалланган системалар ва тиббий техника асбоб-ускуналаригина ушбу рўйхатга киритилган эди.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2002 йил 5 декабрдаги 427-сонли “Ўзбекистон Республикасига истеъмол товарлари олиб келишни такомиллаштириш чора-тадбирларини амалга ошириш тўғрисида”ги Қарорига биноан дори воситалари ҳам мувофиқлик сертификати расмийлаштирилиши шарт бўлган маҳсулотлар рўйхатига киритилди. Ушбу қарорга биноан маҳсулот ишлаб чиқарувчи корхона омборида турган вақтида, чет элдан олиб келтирилганлари эса божхона ҳудуди омборхоналарида турган вақтида сертификатлаштириш синовлари учун намуна олиб текширилади ва синов натижалари ижобий бўлганда мувофиқлик сертификатлари расмийлаштирилади. Сўнгра божхона расмийлаштирувлари амалга оширилиб республика худудига олиб киритилади.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 6 июлдаги 318-сонли “Маҳсулотларни сертификатлаштириш тартиботини соддалаштиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Қарори билан мажбурий тартибда сертификатлаштириладиган маҳсулотлар турлари рўйхати қайта кўриб чиқилди ва “фармацевтика маҳсулотлари” номи билан кенгайтирилди.
Қарорда “Маҳсулотларни сертификатлаштириш тартиби тўғрисида”ги Низом қабул қилинди ва барча бир турдаги маҳсулотларнинг ҳар бир тури бўйича сертификатлаштириш тартиби Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтказиладиган сертификатлаштиришнинг тегишли қоидалари билан белгиланиши кўрсатиб ўтилди.
Тиббий маҳсулотлар сифати назоратини йўлга қўйиш давр талаби эди. Бу масъулиятли вазифа Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Дори воситалари ва тиббий техника сифатини назорат қилиш Бош бошқармаси зиммасига юклатилди. Бош бошқарманинг Дори воситалари экспертизаси ва стандартизацияси Давлат маркази қошида сертификатлаштириш идораси ва синов лабораториялари ташкил этилди. Булар Дори воситалари сифатини назорат қилиш ва стандартлаш лабораторияси, Вакцина, зардоб препаратлари ва микробиологик тадқиқотлар лабораторияси, Фармако-токсикологик таҳлил лабораторияси, тиббий техника, жиҳоз ва тиббий буюмлар сифатини назорат қилиш лабораторияларидир.
Синов маркази раҳбари фармацевтика фанлари доктори А.Дўсматов қўл остида синов лабораторияларида малакали ходимлар фаолият кўрсатмоқдалар. Синов маркази лабораториялари маҳаллий ишлаб чиқарувчилар томонидан ишлаб чиқарилган, шунингдек, республикамиз ҳудудига чет элда келтирилаётган дори воситалари таҳлиллари тўлиқ бажарилишини таъминлаш мақсадида замонавий асбоб-ускуналар билан таъминланган. Бундан ташқари Синов марказимиз лабораторияларида тиббий маҳсулотларни Ўзбекистон Республикасида қайд этиш жараёнидаги ва ҳуқуқ-тартибот идоралари томонидан тушган аризалар асосидаги синов ишларини олиб боради.
— Абдураҳмон Акбаралиевич, тиббий маҳсулотларни сертификатлаштириш идоралари томонидан амалга оширилаётган ишлар хусусида билмоқчи эдик.
— Мустақиллик шарофати билан маҳсулотларни сертификатлаштириш жорий этилаётган бир вақтда Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги таркибидаги Дори воситалари экспертизаси ва стандартизацияси Давлат маркази ҳузурида Тиббий маҳсулотларни сертификатлаштириш идораси ташкил этилди. Унинг зиммасига махаллий ишлаб чиқарувчилар томонидан ишлаб чиқарилган, хорижий мамлакатлардан республика ҳудудига олиб кирилаётган тиббий маҳсулотларни сертификатлаштириш бўйича ишларни ташкил этиш ва уларга мувофиқлик сертификатлари расмийлаштириш вазифаси юклатилган. Истеъмолчилар хуқуқини ҳимоя қилиш аҳолини сифатли, безарар дори воситалари билан таъминлаш, дори воситалари сифатини назорат қилувчи, мувофиқлик сертификатларини расмийлаштириш хуқуқига эга бўлган ушбу идоралар айни вақтда замонавий асбоб-ускуналар ва малакали мутахассислар билан таъминланган.
Шуни айтиб ўтиш жоизки, Дори воситалари экспертизаси ва стандартизацияси Давлат марказининг ҳудудий бўлинмалари ва марказ қошидаги тиббий маҳсулотларни сертификатлаштириш идораси томонидан 2009 йил мобайнида 37 номдаги 650 273 минг сўм миқдоридаги тиббий маҳсулотлар яроқсиз деб топилган. Жумладан, 20 номдаги тиббий буюмлар ва 17 номдаги 44 серия 295551 шартли ўрамдаги дори воситаларидир. 2010 йилнинг олти ойи давомида эса 7 номдаги 29 076 минг сўм миқдорида тиббий маҳсулотлар яроқсизлиги аниқланган. Улардан 3 номдаги тиббий буюмлар ва 4 номдаги 88753 шартли ўрам дори воситаларидир. Ушбу маҳсулотларни қўллаш учун яроқсиз маҳсулотлар сифатида республикадан реэкспорт қилинди. Буларнинг натижаси ўлароқ, яроқсиз тиббий маҳсулотларнинг инсон ҳаёти ва соғлиғига хавф солишининг олди олинган.
Бўлинмалар томонидан келиб тушган буюртмалар тиббий маҳсулотларга мувофиқлик сертификатларини расмийлаштириш, ҳуқуқ-тартибот органларидан келиб тушган аризалар асосида дори воситаларини синов ишларини ўтказиш ва унинг баённомаларини расмийлаштириш ишлари амалга оширилади.
— Маҳаллий корхоналар томонидан ишлаб чиқарилган дори воситалари ва тиббий буюмларни экспорт қилиш салоҳиятини ошириш борасида қандай вазифалар бажарилиши лозим?
— Бу каби вазифалар ҳақида сўз кетганида биринчи галда, ягона давлат сиёсатини амалга ошириш давомида сертификатлаштириш идоралари ҳамда синов лабораторияларининг иш фаолиятини мувофиқлаштириш кераклигини таъкидлаб ўтмоқчиман. Уларга услубий-амалий ёрдам кўрсатиш, синов лабораторияларини халқаро аккредитатловчи ташкилотлар томонидан ИСО/МЭК 17025 талаблари бўйича аккредитациядан ўтказишга амалий ёрдам бериш керак.
Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, ДВЭСДМ қошидаги Тиббий маҳсулотларни сертификатлаштириш идораси халқаро аккредитатловчи ташкилот ТУРКАК томонидан ЕN 45011 “Маҳсулотларни сертификатлаштириш тизимида фаолият кўрсатаётган идораларга қўйиладиган умумий талаблар» халқаро стандарт талаблари асосида аккредитациядан ўтганлиги боис, идора томонидан берилган мувофиқлик сертификатлари “Натижаларни ўзаро тан олиш тўғрисида шартнома” - MRA га имзо чеккан WTO –Бутунжаҳон савдо ташкилоти; ISO – “Халқаро стандартлаш ташкилоти”, ILAC - Лабораторияларни аккредитатлаш соҳасидаги ҳамкорлик бўйича халқаро ташкилот, IAF – Аккредитатлаш бўйича форум каби халқаро ташкилотларга аъзо бўлган 200дан ортиқ давлатлар томонидан тан олиниши таъминланган.
Мувофиқлик сертификатларининг давлатлараро миқёсда эътироф этилишининг афзаллиги шундан иборатки, тадбиркор битта маҳсулотни икки марта сертификатлаштирмайди. Бунда табдиркорларнинг вақти ва маблағи тежалади. Экспорт-импорт операциялари бир неча ҳафталаб эмас, балки бир неча кунда амалга оширилади. Натижада у бошқа давлатдан маҳсулот экспорт қилувчи рақобатчилардан олдинроқ маҳсулотни бозорга етказишга муваффақ бўлади.
Дарҳақиқат, бу юртда инсон – азиз, унинг манфаатлари барча нарсадан устун. Айниқса, аҳоли саломатлиги борасида сўз кетганда, юқоридаги фикрларимиз нечоғли тўғри эканига амин бўламиз. Негаки, мамлакатимизнинг соғлиқни сақлаш соҳасида амалга оширилаётган изчил ислоҳотларни оддий сўз билан ифодалаб бўлмайди. Соҳанинг узвий бўлаги фармацевтиканинг истиқболи кўп жиҳатдан маҳсулотлар сифатини назорат қилишга боғлиқ. Зеро, кишилар ҳаётига хавф туғдираётган турли хасталикларнинг олди олиниши пировард натижада дори воситалари ва тиббий буюмларнинг давлат стандартлари талаблари қай даражада жавоб беришини назорат қилиш тизим ходимлари фаолиятининг самараси билан белгиланади.