ОИВ- инфекцияси учун тест топшириш

Тест топшириш- лаборатория тадқиқоти бўлиб, инсон ОИВ ҳолатини аниқлашга имкон беради ва у тахминий консультациядан кейин олиб борилади.

Тест топшириш жараёни вирус ишлаб чиқарилишига жавоб сифатида ёки РНК вирусини аниқлашга жавоб сифатида организмда ишлаб чиқиладиган антителининг пайдо бўлиши билан амалга оширилади.

1 чи тест — иммунофермент таҳлили (ИФТ). Бу диагностика услубининг энг тарқалган услуби ҳисобланади. Тестнинг ишончли натижаларини фақатгина вирус организмга тушгандан кейин уч ой муддатда аниқлаш мумкин. Айнан шу даврда инсон қонида иммунофермент таҳлили аниқлангунга қадар олиниши мумкин.

Ушбу тестнинг бщлишсиз натижаси шуни англатадики, қондан ОИВга тест топширилганда инсон қонида антител йўқ бўлиши лозим ва шунга мувофиқ вируснинг ўзи ҳам мавжуд бўлмайди.

Бироқ, ёлғон бўлишсиз натижа тушунчаси ҳам мавжуд эмас.

Бундай ёлғон хабар агар антител вирусга етарли миқдорда сурилмаган бўлса, яъни тест топшириш вақтида “серологик тўхташ вақти” содир бўлган бўлади инсон организмига тушган ОИВ уч ойдан кейин юзага чиқиши мумкин.

Агарда Сиз бунга ишонишни ҳоҳламасангиз, яъни бўлишсиз натижа қониқарсиз бўлса, яна уч ойдан кейин тестдан ўтиш керак бўлади.

Тестнинг бўлишли натижаси ОИВ антители қонда, шунга мувофиқ вируснинг ўзи ҳам қонда бўлиши керак.

Бироқ, тест натижасининг бир неча ҳолатларида ёлғон бўлишли ҳам бўлиши мумкин. Бунда ОИВ антители билан бошқа антител алмаштирилиб юборилади.

Ёлғон бўлишли натижа сурункали инфекцион беморларни текширишда, ТОРЧ-инфекцияларини, аутоиммун, онкологик ва бошқа касалликлар, шунингдек ҳомиладорликда амалга оширилиши мумкин.

Бўлишли натижа -ўзига хос-иммуноблот тестига текшириш керак бўлади.

2чи тест — иммуноблот (ИБ). Ушбу тест ОИВ га ўзига хос антител мавжудлигини аниқлаб беради. Натижа бўлишли, бўлишсиз, ноаниқ, шубҳали бўлиши мумкин. Иммуноблот бўлишли натижаси қонда ОИВ борлиги билан белгиланади.

Ноаниқ натижа инсон томиридаги қонда ОИВнинг пайдо бўлиши ҳисобланади ва организмда бошқа турдаги антителлар йиғилаб чиқилади.

Қоида бўйича, 1-3 ойдан кейин зардобда шубҳали натижа олган даврдан бошлаб, ОИВда барча антителлар пайдо бўлиши мумкин.Бу ҳолатда шубҳали натижа ОИВ-инфекциясининг босқичининг бошланиши ҳисобланади.

Иммуноблотнинг ноаниқ натижаси ҳам инсон ОИВдан жабрланмаган, аммо организмда ОИВ антителига ўхшаган антителлар бўлиши мумкинлиги билан белгиланади.

Шундай натижа туберкулёзга чалинган беморлар, онкологик касаликка чалинганлар, кўп марталик гемотрансфуз олган реципиентлар (қон қўйиш), ҳомиладор аёлларда бўлади. ИБ нинг ноаниқ натижасида бемор врач-инфекционистнинг назорати остида бўлиб, 1,3,6 ойлардан кейин анализ топшириш қайтарилади.

3 чи тест-полимераз занжирли реакция бўлиб ҳисобланади. У РНК вирусини аниқлашда ишлатилади. Ушбу результат олишга имкон берувчи жуда таъсирчан ва самарали реакция ҳисобланиб, у РНКнинг клеткаларидан бирини ўзига хос қўшиш орқали юзага келтирилади.

ПЦР қўйидагилар учун қўлланилади:

- Қонда –РНК ОИВсифатини аниқлаш учун антиретровирус терапияси бошланишидан олдин ва олиб борилаётган натижани баҳолаш учун аниқлаш учун;

- Иммуноблот натижасининг шубҳали ҳолатида “узилиш даври”да ОИВнинг белгиларини аниқлаш учун;

- ОИВдан зарарланган оналардан тўғилган янги чақалоқларда ОИВ белгилари бор-йўқлигини аниқлаш учун;

Ушбу таҳлилларнинг сезувчанлиги ўта юқори ҳисобланади: у вируснинг ўзини қисқа вақт ичида аниқлаб беради: ўртача касаллик юқишидан кейин 12 кун ичида амалга оширилади.

Бироқ, ушбу ўта сезувчанлик тестга бошқа кўплаб инфекцияларни аниқлашга имкон беради ва кўпинча ёлғон бўлишли натижага олиб келиши мумкин. Шунинг учун ушбу тест натижаси бўйича ҳеч қачон охирги ташҳисни қўйиб бўлмайди.

ПЦРни олиб бориш жуда кўп лаборатория жиҳозларини ва мутахассисларнинг юқори малакасини талаб қилади ва жуда қиммат ҳисобланади.

Тестдан қандай ўтилади?

ОИВ га анализ топшириш жараёни барча учун бир хил ҳужжатларни топшириш билан амалга оширилади(паспорт, ҳарбий билет, болаларнинг тўғилганлик тўғрисидаги гувоҳномаси).

Биринчи навбатда бланк тўлдирилади, кейин эса бир неча миллилитр миқдорида шприц ёки махсус вакуум пробиркаси орқали венадан қон олинади. Бу жараёнда қўлланиладиган барча ускуналар стерал тарзда ёки бир марталик бўлади. Таҳлиллар натижасини икки уч кундан кейин билиш мумкин.

Тест ўтказиш ва тестдан кейин консультант билан маслаҳатлашиш ҳам бепул ҳисобланади. Агарда мутахассислар билан маслаҳатлашмоқчи бўлсангиз буни ҳам бепул амалга оширишингиз мумкин.

Консультация берувчи барча маълумотларни сир сақлаши шарт. Аммо бу мустақил тарзда амалга оширилиши керак деган гап эмас. Сизнинг истагингиз билан консультацияда қариндошларингиз, ўртоқларингиз ва яқинларингиз иштирок этиши мумкин.

Консультацияни турли хил соҳа мутахассислари олиб боришлари мумкин: соғлиқни сақлаш ходимлари, жамоатчилик ташкилотлар вакиллари (масалан ушбу касалга чалинган инсонлар уюшмаси ва бошқалар), махсус тайёргарликдан ўтганлар.

Тестдан олдин консультантдан таҳлил моҳияти нималигини, тест натижалари қандай бўлиши лозимлигини сўраб олиш керак бўлади. Шунингдек мутахассислар суҳбатнинг муайян асосидан ОИВ таҳликаси қай даражада юқорилигини баҳолаши мумкин.

Натижа олингандан кейин консультанат билан яна бир бор маслаҳатлашиш лозим. Қоида бўйича, тестдан кейин олинган натижалар ва ҳаракатлар муҳокама қилинади ва ОИВ бўлган ва бўлмаган тақдирдан қандай ҳаракат қилиниши тўғрисида маслаҳатлар берилади.

Бўлишсиз яъни инкор натижа олингандан кейин врачга ҳақиқатдан ҳам организда вирус йўқлигини яна бир бор аниқлаштириб, 4-6 ҳафтадан кейин ушбу таҳлилни қайтариш зарурияти сўраб олиш керак бўлади. Шунингдек қандай қилиб ОИВ га чалиниб қолиш таҳликасини камайтириш мумкинлигини муҳокама қилиш мақсадга мувофиқдир.

Ноаниқ натижа ҳолатида консультант ушбу таъриф нимани англатиши ва бу билан қандай чора-тадбирлар кўриши кераклигини маслаҳат беради.

Агар тадқиқотлар ижобий натижа берса, консультант кейинги ҳаракатлар нималардан иборат бўлиши ҳақида маслаҳат беради: масалан анализ топшириш керакми, ёки шарт эмасми?, ОИТС-марказларига руйхатга туриш керакми?, ўз саломатлигига қандай эътибор қаратиш лозимлиги тўғрисида керакли маслаҳатлар беради.

Шунингдек консултантдан маърифий ишлар билан шуғулланувчи ёки бўлмаса айнан ОИВга чаланган инсонларга ёрдам бериш билан шуғулланувчи ташкилотлар ҳақида зарурий маълумотлар беради.

Ҳар бир вилоятда, Қорақалпоғистон Республикасида, Тошкент шаҳрида ОИТС га қарши курашиш, шунингдек 59 та туманларда ОИВ диагностикаси бўйича лабораториялар мавжуд бўлиб, аҳолига ОИВ бўйича тест топшириш ва бошқа қўшимча зарурий маълумотлар бериш билан шуғулланади.

“ОИВ-инфекцияси” ташҳисини қўйиш учун ОИТС га қарши курашиш Марказига диспансер рўйхатига айнан доимий яшаш жойига рўхатга киритилади. ОИТС Марказларининг ҳар бирида беморларнинг биокимёвий, иммунологик (СД4 клеткалари) кўрсаткичларини текшириш учун қон топшириш лабораторияларга эга.