ru uz
Юрак қон томир касалликларида даволовчи жисмоний тарбия

Юрак ишемик касалликларнинг клиник кечиши кўкракда тўсатдан бошланадиган оғриқ ҳуружи билан характерланади, у юрак мушакларининг қон билан таъминланишининг ўткир етишмаслиги билан кечади. Стенокардиянинг қуйидаги кечишлари  фарқланади :

          -кучланган стенокардия – жисмоний юклама (юриш, юқорига кўтарилиш, оғирлик кўтариш) вақтида оғриқ пайдо бўлади;

          -тинч стенокардия – оғриқлар жисмоний юкламасиз пайдо бўлади.

          Стенокардиянинг 4 та функционал синфи фарқланади :

          1-функционал синф – унга қон айланиши яхши компенсацияланган, жисмоний юкламаларга толерантлиги 600 кгм/мин ёки 100 ватт бўлган, стенокардия ҳуружи кескин пайдо бўладиган беморлар киради.

          2-функционал синф – унга кучланган вақтда стенокардия ҳуружи кам, юрганда ҳаво етишмаслиги ва жисмоний юкламаларга толерантлиги 300-600 кгм/мин ёки 50-100 ватт бўлган беморлар киради.

          3-функционал синф – унга оддий жисмоний юклама бажариш вақтида, қон айланиши етишмаслигининг I – II А даражасида, юрак ритмининг бузилишида юзага келадиган кучланган стенокардия хуружли тез-тез бўладиган ва жисмоний юкламаларга толерантлиги 300 кгм/мин кам ёки 50 ваттдан кам бўлган беморлар киради.  

          4-функционал синф – унга қон айланиши етишмаслигининг II Б даражаси билан тинч ва кучланган стенокардия ҳуружлари тез-тез қайтариладиган беморлар киради.

          ДЖТ қўлланилишига қарши кўрсатмалар :

          -ностабиль стенокардия;

          -ривожланиб борувчи стенокардия;

          -спонтан стенокардия;

          -биринчи марта бўлган стенокардия;

          -аневризм ҳолати;

          -юрак-ўпка етишмаслигининг II Б даражаси;

          -мерцаль (хилпиловчи) аритмия;

          -параксизмаль тахикардия;

          -тез-тез бўладиган экстрасистола ва ҳ.з.

          ДЖТнинг вазифалари:

          1.Жисмоний юкламаларга толерантликни ошириш.

          2.Ҳуружларнинг қайтарилиш сони ва давомийлигини камайтириш.

          3.Мушак қисқаришида томирларнинг нормал реакциясини тиклаш учун нейрогуморал-ругулятор механизмини стимуллаш.

          4.Юрак-қон томир системасининг фаолиятини яхшилаш.

          5.Атеросклеротик жараёнлар билан курашиш мақсадида модда алмашинувини фаоллаштириш.

          6.Қон айланишнинг экстракардиал омилларини яхшилаш.

          7.Беморнинг руҳий-эмоционал ҳолатини яхшилаш.

          8.Организмни соғломлаштириш ва мустахкамлаш.

          Беморнинг ҳолати ва касалликнинг кечишига қараб даволовчи жисмоний тарбия тўшак, ярим тўшак ва эркин ҳаракат тартиботларида ўтказилади. Беморларни кўкрак соҳасидаги оғриқлар тинч ҳолатда ёки енгил жисмоний юклама (юриш) бажариш вақтида безовта қилса, ДЖТ тўшак ҳаракат тартиботида ўтказилиши кўрсатилган. Бу тартиботда даволовчи гимнастика муолажаси тавсия этилиб, статик ва динамик нафас машқлари, қўл-оёқларнинг дистал қисми учун машқлар, ёқа соҳаси, кўкрак қафаси ва орқанинг массажи тавсия этилади. Беморнинг аҳволи яхшиланиб бориши билан у ярим тўшак ҳаракат тартиботига ўтказилади. Бу беморлар жисмоний машқларни орқада ётган, стулда ўтирган ёки таяниб турган ва турган дастлабки ҳолатларда бажаради. Ётган дастлабки ҳолатда майда, ўрта ва йирик мушак гуруҳларига ва қўл-оёқ бўғимларига фаол машқлар берилади. Оёқ мушаклари учун статик (изометрик) машқлар, мушакларни бўшаштирувчи машқ, нафас машқлари (диафрагмал, товушли, физиологик) берилади, беморларнинг орқаси ва оёқлари массаж қилинади. Машқлар секин суръатда бажарилади. Стулда ўтирган дастлабки ҳолатда – тана ва қўл-оёқ мушаклари учун, вестибуляр аппарат ва эътиборга, бўшаштирувчи, диафрагмал ва товушли нафас машқлари бажарилади. Таяниб турган ёки турган дастлабки ҳолатда – статик ва динамик нафас машқлари билан биргаликда тананинг ҳамма мушаклари учун машқлар тавсия этилади. Машқ бажаришда енгил гимнастик снарядлардан (гимнастик таёқча, тўп) фойдаланиш мумкин. Эркин ҳаракат тартиботида ҳамма мушак гуруҳлари учун фаол машқлар гимнастик снарядларни (гимнастик таёқча, тўп, енгил вазндаги гантелла) қўллаш билан тавсия этилади. Шу билан бир қаторда координацияга, мувозанатга, статик ва динамик нафас машқлари, мушакларни бўшаштирувчи машқлар қўлланилади. Турган дастлабки ҳолатда бажарилувчи машқлар сони ошириб борилади. Даволовчи гимнастика муолажасидан ташқари эрталабки бадан тарбия, меъёрли юриш, зинопоядан кўтарилиш (1 тадан пролет қўшиб борилади), очиқ, тоза ҳавода сайр қилиш тавсия этилади. Стенокардия билан касалланган беморлар учун жисмоний юкламаларга толерантликни (чидамлилик) ошириш катта аҳамият касб этади. Шунинг учун бу беморларга чидамлиликка чиниқтириш тавсия этилади. Чиниқтириш тадбирини бошлашдан олдин беморларнинг иш бажариш қобилияти велоэргометрда аниқлаб олинади, уларнинг юрак қисқариш сони аниқланади. Оғриқ, юракнинг тез уриши, ҳавонинг етишмаслиги, ЭКГдаги ўзгаришлар ва кўтара олмасликнинг бошқа белгиларининг пайдо бўлиши критик даража бўлиб ҳисобланади. Беморларнинг функционал имкониятларини оширишда 2 та чиниқтириш усулидан фойланиш мумкин. Биринчиси – юклама бўлиниб-бўлиниб берилади; Иккинчиси – юклама узоқ вақт берилади. Иккила усулда ҳам бошида 15-20 минут давомида тайёрлаш машқлари берилади, яъни 10-12 та умумривожлантирувчи машқлар. Иккала усулда циклик юкламаларнинг бирини бажариш тавсия этилади, яъни велоэргометр педалини айлантириш, махсус мосламадаги эшкакни эшиш, турган жойида ёки югурувчи йўлкани қўллаш билан югуриш, зинопоядан чиқиб-тушиш ёки оддий юриш. Бўлиниб-бўлиниб бериладиган юклама билан чиниқтиришдаги иш интенсивлиги пульснинг критик даражага етгунча бўлган ҳолатида бўлиши керак. Олинган иш тезлиги 3 минут давомида ушлаб турилади, сўнгра 3 минут дам олади. Машғулот давомида бундай ишлаш цикли 5-8 марта қайтарилиши мумкин. 7-10 кундан кейин узоқ давом этувчи юкламаларга ўтилади – 5 минут иш, 5 минут дам. Узоқ вақт давом этувчи юклама дам олмасдан 10-30 минут давомида бажарилади. Пульс критик даражадан минутига 10-15 марта кам уриш билан характерланади. Бўлиниб-бўлиниб бериладиган юклама билан чиниқтириш анча самарали ҳисобланади, лекин шу билан бирга анча ҳавфли ҳам, чунки юклама пульснинг критик даражасида бажарилади. Шунинг учун  жисмоний иш бажариш қобилиятини шифохонада бўлиниб-бўлиниб бериладиган юклама билан, шифохонадан чиққанидан сўнг узоқ вақт берилувчи юклама билан шифокор назорати остида поликлиника ёки диспансерда ошириб бориш мақсадга мувофиқ бўлади. Шифохонада даволанганидан  кейин беморлар реабилитацияни поликлиника, диспансер ёки санатор-курортларда ўтади. У ерда уларга даволовчи гимнастика муолажаси, эрталабки бадан тарбия, индивидуал топшириқлар, меъёрли юриш, соғломлаштирувчи югуриш, механанотерапевтик аппаратларда, тренажер-ларда машқлар, ҳаракатли ўйинлар, спортга оид ўйинлар, яқин туризм, сайр этиш тавсия этилиши мумкин.

Назад Печать