Сальмонеллёз.
Сальмонеллёз – зооантропаноз, яъни хам хайвонлардан, хам одамлардан юқадиганва кўпинча гастроэнтерит симптомлари билан, баъзи холларда эса тарқоқ инфекция белгилари билан таърифланадиган ўткир юкумли ичак касаллигидир.
Сальмонеллалар факультатив анаэробдир, улар парчаланганда эндотоксин ажралиб чиқади. Эндотоксиннинг термо стабил О-антигени, термолабил Н-антигени ва капсуласига мансуб юза жойлашган Н-антигени бор.Сальмонеллалар О-антигенинг хилига қараб бирнечта серологик О гурухга бўлинади. Харбир О-гурухда Н-антигенининг ички тузилишига қараб бир-биридан фарқ қиладиган бир нечта сероварлар мавжуд. Сальмонеллаларнинг
Инфекциянинг асосий манбаи уй хайвонларидир. Сальмонеллалар шу хайвонларнинг сути, сийдиги, ахлати, сўлаги билан ташқарига чиқиб, тупроқ, яйлов ерлар, сув хавзалари, ўт-хашакка тушади ва буларни юқумли қилиб қўяди.
Сальмонеллалар билан ифлосланган гушт ва сут махсулотларини, балиқ, тухум ва бошқа махсулотларни истеъмол қилиш оқибатида касаллик одамларга юқади.
Сальмонеллёз контакт йўли билан хам юқиши мумкин. Бунда у сальмонеллалар билан ифлосланган идиш-тавоқлар, уйинчоқлар ва бошқа буюмлар орқали юқади. Ва нихоят, сальмонеллалар ҳаво-чанг орқали юқиши хам мумкин, чунки сальмонеллаларнинг 20-25 даражали хароратда 80 кунга қадар тирик сақлана олади. Ёз ва куз ойларида сальмонеллалар билан ифлосланган бирор овқатни бирданига кўп одамлар истеъмол қилиши натижасида сальмонеллёз баъзан эпидемия кўринишида учрайди. Ўша овқатдан истеъмол қилганларнинг деярли хаммаси бир-икки кун ичида касалланади.
Сальмонеллалар овқат билан меъда-ичак йўлига тушади. Меъдадаги хлорид кислота таъсирида сальмонеллаларнинг кўпчилиги халок бўлади. Озуқа моддалари ичида ўралиб қолганлари бу ноқулай шароитни енгиб ўтиб, ингичка ичакка тушади, сўнгра ичак шиллиқ пардасида гиретикулоэндотелиал тўқимага киради ва у ерда кўпая бошлайди.
Инкубацион даври 6-8 соатдан 2-3 кунгача чўзилади. Кўпинча 12-24 соат давом этади.
Сальмонеллёзнинг гастроинтестинал формасида асосан патогенетик даволаш усуллари амалга оширилади. Сальмонеллёзнинг гастроинтестинал формаси оғир интоксикация билан ўтадиган холларда ҳам антибиотиклар ишлатилади. Бунда антибиотиклар 5-6 кун давомида бериб борилади. Тарқоқ формасида улар 10-12 кун ишлатилади.
Сальмонеллёзнинг профилактикаси асосан ветеринария хизматига юклатилади. Аҳоли орасида кенг миқёсда тушунтириш ишлари олиб борилади. Озиқ-овқат тайёрланадиган, сақланадиган ва сотиладиган жойлар қаттиқ тиббий назорат остида бўлиши зарур.
Сальмонеллёз билан оғриган беморлар касалхонага ёткизилади. Беморнинг уйидаги кишилар 1 хафта давомида врач назоратида бўладилар. Мабодо, улар орасида озиқ-овқатларга алоқадор жойларда ишлайдиган кишилар, шунингдек, ясли вабоғчага борадиган болалар бўлса, улар 1 марта бактериологик текширувдан ўтказилади.