Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги

Тарғибот

ХОНАДОНМА-ХОНАДОН ЮРИБ ТАРҒИБОТ ИШИНИ ОЛИБ БОРУВЧИ ХОДИМЛАР УЧУН ЭСЛАТМА

Қутуриш касаллиги профилактикаси

Сизни ит, мушук ёки бошқа ҳайвон тишласа,тирнаб олса ёки сўлаги тегса,дарҳол тиббиёт муассасасига мурожаат қилинг.Бу билан ўзингизнибедаво бўлган қутуриш касаллигидан асрайсиз.

Уйингизда ит сақлаётган бўлсангиз,уни ветеринария кўригидан ва рўйхатидан ўтказиб, қутуришга қарши эмлатинг! Бу билан Сиз итингизни ва ўзингизни қутуриш касаллигидан ҳимоялайсиз.

Маҳалла, кўча вабошқа жойларда дайди итларни кўрсангиз, бу ҳақида ободонлаштириш бошқармаларининг диспетчерлик хизматига хабар беринг. Итлар эгасиз, қаровсиз юриши мумкин эмас.

Геморрагик иситма касаллиги профилактикаси

Уйингиздаги чорва молларида кана борлигини кўрсангиз,қўлингиз билан терманг,ўлдирманг. Улардан Сизга геморрагик иситма касаллиги юқиши мумкин.

Бундай ҳолатда ветеринария хизматига мурожаат қилиб,молларингизни ва улар сақланаётган жойларни дезинфекция қилдиринг.

Бруцеллёз ва куйдирги касалликлари профилактикаси

Уйингиздаги чорва ҳайвонларини ҳарйили ветеринария кўригидан ва рўйхатдан ўтказиб, уларни юқумли касалликларга текширтиринг ва уларни юқумли касалликларга қарши эмлатинг.

Моллар ва уй ҳайвонлари касал бўлса, ветеринария врачини чақиртиринг ва бу борадаги барча ишларни унинг назорати остида ўтказинг.

Гепатит касаллиги профилактикаси

Юқумли сариқ касаллиги билан асосан болалар касалланади. Касалликни олдини олишнинг энг самарали йўли эмлатишдир.

Болаларингизни юқумли сариқ касаллигига қарши эмлатинг! Шунда эмлатилган бола бутун умр давомида гепатит А касаллиги биланхасталанмайди.

Ботулизм профилактикаси

Ботулизм-бу овқатдан заҳарланиш ҳолати бўлиб, уйда тайёрланган консерва маҳсулотларини истеъмол қилиш натижасида содир бўлиши мумкин. Заҳарланиш ҳолатлари жуда оғир кечади, даво-чоралари қилинмаса, инсон ҳаёти ва соғлиғини оғирлаштирувчи ҳолатлар, баъзан ўлим билан тугаши мумкин. Шунинг учун, касаллик белгиларини сезсангиз дарҳол шифокорга мурожаат қилинг.

Уйда консерва махсулотларини тайёрланишини тиббиёт ходими сифатида тавсия қилмайман.

СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ ВАЗИРЛИГИ РЕСПУБЛИКА ДАВЛАТ САНИТАРИЯ-ЭПИДЕМИОЛОГИЯ НАЗОРАТИ МАРКАЗИ 

********************************************************************************************************************

ПАХТА ЙИҒИМ-ТЕРИМИ ИШТИРОКЧИЛАРИГА ЭСЛАТМА

Ҳ у р м а т л и п а х т а к о р л а р!

Маълумки кундалик турмушимизда инсонлар ҳаётига хавф соладиган, саломатлик учун хавфли бўлган кўпгина юқумли касалликлар ҳамда турли кўринишдаги заҳарланишлар учраб туради. Бундай касалликлар одатда санитария ҳамда шахсий гигиена қоидаларига риоя этмаслик, саломатлигига нисбатан эътиборсиз бўлган ҳолатларда юзага келиши мумкин.

Дала шароитида пахта йиғим-терими мавсумида меҳнаткашларга дам олиш, ишлаш, овқатланиш ва шахсий гигиена қоидаларига риоя этишлари учун хамма вақт қулай шароит яратиб бўлмайди. Шу сабабли пахта йиғим-терими билан боғлиқ оммавий тадбирларга жалб этилган хар бир ишчи-хизматчи ўзини саломатлиги учун ўзлари қайғуришлари ва шахсий гигиенага риоя этишлари зарур. Юқумли касаллик ёки турли кўринишдаги захарланишларнинг бирламчи клиник белгилари намоён бўлган вазиятларда врач мутахассисларнинг маслаҳатисиз даво муолажаларини қилмаслик талаб этилади, чунки билиб билмасдан ўзбошимчалик билан даволаниш оғир оқибатларга олиб келиши мумкин. Бундан ташқари сантария гигиена қонун-қоидаларига риоя этмаслик, озиқ-овқат маҳсулотларини нотўғри сақлаб истеъмол қилиш натижасида овқатдан захарланишлар, турли захарли химикатлардан нотўғри фойдаланиш оқибатида турли кўринишдаги кимёвий захарланиш холатлари юзага келиши мумкин.

Хурматли ҳамюртлар! бебаҳо бойлик саналадиган саломатлигингизни сақлаш борасида Сизлардан қуйидагиларга риоя этишингизни сўраймиз.

• Қўлларни ҳар доим совунлаб ювишга одатланинг;
• Озиқ-овқат махсулотларини сақлаш, тайёрлаш, ташиш шароитлари ва талабларига амал қилинг;
• Узоқ муддат туриб қолган ёки яхши сақланмаган барча турдаги озиқ-овқат маҳсулотларини истеъмол қилманг;
• Экин майдонларида ёввойи ҳолда ўсган полиз маҳсулотларини истеъмол қилманг, мева-сабзавотлар, қовун-торвузларни сувда яхши ювиб, кейин истеъмол қилинг.
• Қайнатилмаган сувни ичманг, пахта йиғим-теримига жалб этилганингизда ўзингиз билан қайнатилган ичимлик суви олиб юринг ва ҳар доим қайнатилган сув ичишга одатланинг;
• Идиш-товоқларни махсус зарарсизлантирувчи воситалар ёрдамида ювинг;
• Яшаш жойингизни ҳудуди, ётоқхона, ошхона ва ҳожатхоналарни доимий равишда тоза тутинг, пашшаларни кўпайишига йўл қўйманг;
• Пахта майдонларига ишлатилган дефолянтлардан ёки истеъмол қилинган озиқ-овқатлардан заҳараниш ҳолатлари содир бўлганда, зудлик билан шифокорга мурожаат этинг.

Юқорида кўрсатиб ўтилган қоидаларга амал қилиш билан

нафақат ўзингизни, балки барча яқинларингизни ҳам

саломатлигини асраган бўласиз!

РЕСПУБЛИКА ДАВЛАТ САНИТАРИЯ-ЭПИДЕМИОЛОГИЯ НАЗОРАТИ МАРКАЗИ

********************************************************************************************************************

ЮҚУМЛИ САРИҚ КАСАЛЛИГИДАН САҚЛАНИНГ!

Аҳоли орасида “сариқ касаллиги” номи билан юритиладиган вирусли гепатит-А касаллиги жигарнинг жароҳатланиши билан кечадиган юқумли хасталикдир. Касаллик аксарият ҳолатларда қуйидаги белгилар билан намоён бўлади: Ҳолсизланиш, иситма, шамоллаш бегилари, иштаҳа йўқлиги, қоринда оғриқ, кўнгил айниши, қайт қилиш, кўзнинг шиллиқ қавати, бадан териси ва сийдик рангининг сарғайиши.

Шу билан бирга: юқумли сариқ касаллигига чалинган болаларда узоқ муддат жисмоний ҳаракатдан чекланиш, парҳезга риоя қилиш, жигар фаолиятини қайта тиклаш учун кўплаб дори воситаларини қабул қилиш, умуман бемор тўлиқ тузалмас экан, унга алоҳида эътибор ҳамда парвариш талаб этилади. Натижада, оила аъзолари бундан моддий ва маънавий зарар кўради, ота-она фарзандининг хасталигини кўриб туриб ҳар сонияда азият чекади.

Касаллик вируси одам организмига оғиз орқали қайнатилмаган сув ичиш, мева-сабзавотлар ва озиқ-овқат маҳсулотларини истеъмол қилиш жараёнида шахсий гигиена қоидаларига (қўлларни ювилмаганда) риоя этилмаганда ҳамда ушбу касалликка чалинган бемор фойдаланган идиш-товоқлар, чойшаб, ёстиқ жилди, кийим-кечак ва ўйинчоқлардан умумий фойдаланилганда юқиши мумкин.

Касалликнинг вақтида аниқланмаслиги ва дори воситаларидан ўринсиз фойдаланиш жигар фаолиятининг бузилишлари билан кечадиган оғир асоратларга олиб келиши мумкин.

Шунинг учун, вирусли гепатит-А касаллигини даволаш фақат шифокор тавсиясига кўра шифохона шароитида ўтказилиши керак.

ЮҚУМЛИ САРИҚ КАСАЛЛИГИНИ ОЛДИНИ ОЛИШДА ЭНГ САМАРАЛИ ҲИМОЯ ВОСИТАСИ БУ ВАКЦИНА БИЛАН ЭМЛАШДИР. Эмлаш ишлари вакцинация марказларида амалга оширилади ва бу билан боғлиқ маълумотларни ҚВПлари, шаҳар ҳамда туман марказларида жойлашган оилавий поликлиникалардан олиниши мумкин.

касаллик юқмаслиги учун:

Болаларни ёшлигидан шахсий гигиена қоидаларига риоя этишга ўргатиш; қўлларни совунлаб ювишга одатланиш; мева-сабзавотларни ювиб истеъмол қилиш; болаларда бармоқлар, ўйинчоқлар ва бошқа турли буюмларни оғизга солиш, қўлларни сўриш, тирноқларни тишлаш каби одатлар шаклланишига йўл қўймаслик; сувни қайнатилган ҳолда ичиш; беморнинг идиш-товоқлари, ўйинчоқлари ва бошқа маиший буюмларини зарарсизлантирувчи воситалар ёрдамида мунтазам равшда ювиб туриш; ҳожатхоналарни зарарсизлантирувчи воситалар ёрдамида мунтазам артиб туриш тавсия этилади;

Кундалик турмушда юқорида айтиб ўтилган тавсияларга амал қилиш орқали ҳар биримиз гепатит-А касаллиги ва унинг оғир асоратларини олдини олган бўламиз.

Соғлиқни сақлаш вазирлиги Республика Давлат санитария-эпидемиология назорати маркази

********************************************************************************************************************

ҚУТУРИШ КАСАЛЛИГИДАН ОГОҲ БЎЛИНГ!

Қутуриш - ҳайвонлар ва одамда учрайдиган, асаб тизимининг оғир шикастланиши билан кечадиган ҳамда ўлим билан якун топадиган ўта ҳавфли юқумли вирусли касалликдир. Одамлар учун касаллик манбаи бўлиб: ёввойи ҳайвонлардан - бўри, чиябўри, тулки ва б.лар, уй ҳайвонларидан - ит, мушук, сигир, от, эшак, чўчқа ҳисобланади. Одамларга қутуриш касаллиги 90-95 % ҳолатларда итларлардан юқади.

Касаллик одамга қандай юқади?

Одамга қутуриш касаллиги шу касалликка чалинган ҳайвонлар тишлаши, тирнаши, тишларининг қадалиши, шунингдек, жароҳатланган тери ва шиллиқ қаватларига сўлаги тушиши натижасида юқади.

Одамларда касалликнинг асосий белгилари қандай намоён бўлади?

Касалликнинг яширин даври, яъни қутуриш вируси организмга киргандан сўнг, токи касалликнинг илк аломатлари пайдо бўлгунга қадар бўлган давр 7 кундан бир йилгача, кўпинча 2-3 ой давом этади. Беморда касаллик асаб тизимини шикастланиши билан кечиб, ўзига хос аломатлар: рухиятни ўзгариши, сувдан, ҳаводан, ёруғликдан ва шовқиндан қўрқиш, қўзғалиш, кўп сўлак ажралиши каби касаллик белгилари билан намоён бўлади. Касаллик ўта оғир кечиб, ҳамиша ўлим билан тугайди.

Ҳайвонларда қутуриш касаллиги қандай кечади?

• Ҳайвон тажовузкор бўлиб, дуч келган ҳайвонлар ва одамларга ташланади;
• Ёруғликдан қўрқади, қоронғу жойга кириб олишга ҳаракат қилади, эгаси чақирганида олдига келмайди, эгаси ҳайвонни бошқача бўлиб қолганини сезади;
• Овқатланишдан бош тортади, тўғри келган жисмларни оғзига солиб, ютади, кейинчалик ютиниши қийинлашади, оғзидан жуда кўп сўлак оқади, безовта бўлади, товуши бўғилиб, йўқола бошлайди ва орқа оёқлари юрмай қолади, яъни фалажланиш ҳолатлари кузатилади. Ҳайвонларда ҳам касаллик ўлим билан якун топади.

Сиз агар ит ва бошқа уй ҳайвонларингизда касалликнинг шундай

белгиларини кузатсангиз, дарҳол ветеринария

врачига мурожаат этинг!

ЁДИНГИЗДА БЎЛСИН! Ҳайвон ташланишидан сақланиш - бу қутуришни олдини олишнинг олтин қоидаси эканлигини доимо ёдингизда тутинг! Итни доимо боғланган ҳолда сақлаш, кўчага олиб чиқилганда тумшуқ тасмасини тақиш, итни тунда кўчага чиқариб юбормаслик ва кўчада қаровсиз қолиши ҳамда ёввойи ҳайвонлар билан мулоқотда бўлишига йўл қўймаслик керак; Фарзандларингизни қаровсиз қолган ва бегона итлар билан ўйнашига ҳамда уларни уйга олиб келишига йўл қўйманг! Итни ўз вақтида ҳудудий ветеринария идораларига олиб бориб, рўйхатдан ўтказиш, ҳар йили уни ветеринария кўригидан ўтказиб, қутуришга қарши эмлатиш зарур.

Агар, Сизни ҳайвон тишласа ёки сўлаги жароҳатланган тери ва шиллиқ қаватингизга тушса, унда Сиз зудлик билан тиббий ёрдамга мурожаат қилишингиз ҳамда мутахассис врачнинг тавсиясига кўра, қутуришга қарши

ўз вақтида ва тўлиқ эмланишингиз керак.

********************************************************************************************************************

БРУЦЕЛЛЁЗ КАСАЛЛИГИ АСОРАТИ БИЛАН ХАВФЛИ!

Бруцеллёз касаллиги одамга ҳайвонлардан юқадиган, сурункали оғир кечувчи ўта ҳавфли касаллик ҳисобланади. Ушбу касаллик ўз вақтида даволанмаса узоқ муддат иш қобилиятининг йўқолишига ва ҳатто ногиронликка ҳам олиб келиши мумкин.

КАСАЛЛИК МАНБАЛАРИ ВА ЮҚИШ ЙЎЛЛАРИ:

Қўй, эчки ва қорамоллар касаллик қўзғатувчиларининг асосий манбалари бўлиб, бруцеллёз касаллиги микроби ташқи муҳитга ушбу касаллик билан касалланган ҳайвонларнинг сўлаги, ҳомила олди суви, ахлати ва сийдиги билан ажралади; касаллик асосан ҳайвонлар парвариши билан шуғулланган одамларга жароҳатланган тери орқали юқади; ҳайвон маҳсулотлари бўлган хом сут, қаймоқ ва чала пиширилган гўштни истеъмол қилиш жараёнида оғиз орқали юқади.

Бруцеллёз касаллигининг яширин даври 3 ҳафтадан – 2 ойгача давом этади.

КАСАЛЛИКНИНГ БЕЛГИЛАРИ:

иситма; эт увишиши; терлаш; асабийлашиш; уйқусизлик; тилнинг караш билан қопланиши; тери ва шиллиқ парда рангининг оқариши;

бўғимлардаги оғриқ ва ҳаракатнинг чекланиши; жинсий ва таносил аъзоларда яллиғланиш, ҳайз кўришнинг бузилиши, ҳомиланининг барвақт тушиши ёки муддатидан илгари туғиш.

БУ ЖУДА МУҲИМ: Касалликнинг илк белгилари сезилса, зудлик билан шифокорга мурожаат этиш ҳамда унинг тавсиялари асосида даво-муолажаларини олиш зарур.

КАСАЛЛИКНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ ЧОРАЛАРИ:

чорва моллари сақланадиган молхоналарни озода сақлаш; молларни ўз вақтида ветеринария рўйхатидан ўтказиш ва уларни бруцеллёзга қарши эмлатиш; бола ташлаган, йўлдоши вақтида тушмаган моллар ветеринария ходимлари назоратида бўлиши, бошқа ҳайвонлардан ажратилиши ва уларнинг чиқиндилари хлорли оҳак билан зарарсизлантирилиши; ўлик туғилган ҳайвон боласи ва йўлдоши эҳтиёткорлик билан 2 метр қазилган чуқурга ташланиб, устига хлорли оҳак сепиб кўмиб юборилиши, уларни итлар ва бошқа ҳайвонлар истеъмол қилишига йўл қўймаслик; касал ҳайвонлар билан ишловчилар махсус кийимлар (комбинзон, резина этик, қўлқоп, халат ва ниқоблар) кийиб ишлаши; ҳайвонларнинг жунини олиш жараёнида, молхоналарни тозалаётганда оғиз ва бурунга 4 қаватли дока ниқобдан фойдаланиш; болалар, ўсмир ва ҳомиладор аёлларни касал ҳайвонларни парваришлашига йўл қўймаслик; ветеринария кўригидан ўтмаган молни сўймаслик ва уларнинг маҳсулотларини истеъмол қилмаслик; белгиланмаган жойларда ёки қўлда сотилаётган сут, хом қаймоқ ва бошқа турдаги сут маҳсулотларини харид қилмаслик; доимо шахсий гигиена қоидаларига риоя этиш, айниқса қўл ювиш кўникмаларини шакллантириш керак.

*********************************************************************************************************************

ЭБОЛА ВИРУСИ ҚЎЗҒАТАДИГАН КАСАЛЛИК ВА УНИНГ ПРОФИЛАКТИКАСИ

Эбола вируси биринчи марта 1976 йилда Африка қитъасининг Зоир (ҳозирги Конго Демократик Республикаси) давлати Эбола дарёси бўйидаги аҳоли пунктларида касалланган беморлардан ажратиб олинганлиги сабабли, ушбу касалликка “Эбола иситмаси” деб ном берилган. Эбола иситмаси асосан Африканинг нам тропик ўрмонли ҳудудларида, йилнинг баҳор-ёз фаслларида учрайди.

Мазкур касаллик мулоқот (контакт) йўли билан тез тарқалишини ҳисобга олиб, контагиоз вирусли геморрагик иситма касалликлари гуруҳига киритилган. Вирус тери, шиллиқ қаватлар, ўпка ва қон орқали организмга тушиб, лимфа тугунлари ва талоққа жойлашади ҳамда кўпади. Вируслар тўқимадан қонга тушганда, иситма кузатилади.

Касалликнинг юқиш омилларига қон, сийдик, сўлак, сперма ва бошқа биологик суюқликлар киради. Етакчи юқиш омили қон ҳисобланади.

Вирус организмга асосан тери ва шиллиқ қаватлардаги жароҳатлар орқали киради.

Эбола иситмасига чалинган бемор Эбола вирусининг манбаи ҳисобланади. Кемирувчилар, жумладан Африка кўршапалаклари, маймунлар ва бошқа ҳайвонлар ҳам касаллик қўзғатувчисининг манбалари бўлиши мумкин деган тахминлар бор. Эбол иситмаси тўлиқ ўрганилмаган юқумли касалликлардан бири ҳисобланади.

Касалликнинг яширин даври 3 кундан 3 хафтагача давом этади, ўртача 7-14 кунни ташкил этади.

Касаллик ўткир, тана ҳароратининг кўтарилиши билан бошланади ва унга интоксикация аломатлари (бош оғриғи, ҳолсизлик, мушакларда оғриқ), кейинчалик эса геморрагик синдром (терига қон қуйилиши, инъекция жойларида кўкаришлар, милклардан, ошқозон-ичаклардан, бачадондан қон кетишлар, терида тошмалар тошиши) кузатилади. Аксарият ҳолларда бемор қон кетиш ва шокдан (инфекцион -токсик ва гиповолемик) вафот этади. Касаллик 30 фоиздан 90 фоизгача ўлим билан якун топади.

Касалликнинг клиник аломатлари ва вирусологик текширув натижаларига асосан беморларга ташхис қўйилади.

Касалликнинг махсус даволаш усуллари ва профилактикаси ишлаб чиқилмаган. Ушбу касалликни даволашда патогенетик ва симптоматик даволаш усуллари қўлланилади.

Касалликни олдини олиш учун:

• касаллик авж олаётган эндемик давлатлар худудларига имкон қадар бормаслик;
• касаллик бўйича эндемик ҳудудлардан келган шахсларни 21 кун давомида тиббий кузатувида бўлиши;
• иситма, органлардан қон кетиш кузатилаётган шахслар билан мулоқотда бўлишдан сақланиш;
• қон ва қон махсулотлари билан мулоқотдан сақланиш;
• уй шароитида тери бутунлигини бузилиши билан кечадиган тиббий муолажаларни ўтказмаслик;
• шахсий гигиена, айниқса қўллар гигиенасига пухта амал қилиш керак.