ru uz
Ўткир респиратор вирусли инфекциялар

Бу гуруҳга грипп, парагрипп, аденовирусли касаллик, реовирусли касаллик, респиратор-синситиал инфекция ва риновирусли касалликлар киради.

Касаллик босқичлари. Яширин давр (бир неча соатдан 14 кунгача), касалликнинг авж олиш даври, қайталаниш даври, реконвалессенсия даври. Касаллик даврларининг давомийлиги унинг оғирлик даражаси, етиологик турлари, асоратлари бор ёки йўқлигига боғлиқ.

Аденовирусли ва респиратор-синситиал инфекция чўзилувчан ва тўлқинсимон кcчишга рнойил. Аденовируслар оиганизмда узоқ муддат сақланиши мумкин.

ОРВИнинг таснифи.

Этиологиясига қараб: грипп, парагрипп, аденовирус, риновирус, реовирус ва респиратор-синтисиал вируслари.

Клиник шаклига кўра: манифест, билинар-билинмас, симптомсиз.

Оғирлик даражасига кўра: енгил, ўрта оғир ва оғир.

Кечиши бўйича: асоратланмаган, асоратланган.

Жараён жойлашган жойига кўра: ринит, адcноидит, синусит, отит, евстахит, фарингит, тонзиллит, ларингит, трахеит, бронхит, бронхиолит, пневмония, энтерит, конъюктивит.

Асоратлари. Махсус (ҳиқилдоқ торайиши, обструктив бронхит, нафас етишмовчилиги, МНС нинг вирус билан зарарланиши, юрак, буйраклар зарарланиши). Махсус бўлмаган ёки иккиламчи бактериал инфекция қўшилиши (пневмония, отит, ларингит, бронхит, трахеит, плеврит, тонзиллит, синусит, сурункали соматик касалликларнинг қўзиши).

Ташхисот мезонлари. Клиник диагностика интоксикацион ва катарал синдромларнинг топилишига асосланади: Интоксикация синдроми иғирлиги бўйича турлича енгил ҳолсизлик ва субфебрил ҳароратдан бошланиб, қаттиқ бош оғриғи, иситмалаш, қусиш, алахлаш, эс-ҳушнинг бузилиши ва тиришишлар билан намоён бўлувчи оғир даражадаги ўзгаришлар билан кечади. Гриппда геморрагик синдром хос бўлиб, бу бурундан қон кетиш, терида, кўпроқ юз соҳаси, бўйин ва кўкракнинг олдинги қисмида учрайдиган петехиялар билан намоён бўлади.

Катарал синдром бурун битиши ва йўтал кўринишида намоён бўлади. Касаллик бошланишида бурундан сероз ёки сероз-шиллиқ суюқлик келиб, бактериал инфекция қўшилгач шиллиқ-йирингли тус олади. Йўтал касалликнинг биринчи кунидан кузатилиб, аввалига қуруқ, кейин еса нам бўлади. Ташхис қўйишда жараённинг жойлашган ўрни ва тарқалганлигини аниқ кўрсатиш керак: ринит, аденоидит, фарингит, ларингит, трахеит, бронхит, бронхиолит, пневмония. Ларингитда ҳиқилдоқ торайиши кузатилиши мумкин, бу дағал товуш ва фонида тўсатдан нафас олишнинг қийинлашуви кўринишида намоён бўлади. Даволаш усулини тўғри танлаш учун нафас йўлларининг торайиш даражасини аниқ белгилаш зарур.

Гриппда ошқозон-ичак тракти томонидан бўладиган бузилишлар унчалик хос эмас. Грипп ва респиратор синтисиал инфекция ЎРВИ касалликлари орасида клиник жиҳатдан ташхис қўйиш осон бўлган ягона касалликлардир.

Лаборатор ташхиси: иммунофлюорессент текшириш скрологик усули орқали динамикада антителалар титрининг ошиб боришини аниқлаш усуллари орқали ташхисланади.

Асоратланмаган ЎРВИ да гемограмма меъёрида ёки лейкоцитлар сонининг камайиши, нейтропения, лимфоситоз, нормал ёки қисман ЕЧТ нинг ошиши билан намоён бўлади. Бактериал инфекциянинг қўшилиши қонда ўзгаришларни келтириб чиқаради. Лейкоситоз, нейтрофилёз, лейкоформуланинг чапга силжиши, ЕЧТ нинг ошиши кузатилади.

Қиёсий ташхисоти. Ўткир респиратор касалликлари, менингококкли инфекция, нейроинфекция (бошқа этиологияли), ичак инфекциялари, қорин тифи, токсик дифтерия билан қиёсий ташхислаш мумкин. ЎРВИ ни юқори нафас йўлларининг бактериал

Ҳиқилдоқ торайишининг клиник белгилари
Даражаси    Клиник кўриниши
I Дағал «акилловчи» йўтал, товушнинг пасайиши, шовқинли нафас (зўриқиш ва безовталанишда), нафас фаолиятида қўшимча ёрдамчи нуишаклар қатнашмайди. Нафас йетишмовчилиги белгилари йўқ.
II Шовқинли нафас. тинчликда инспиратор ҳансираш, кўкрак қафаси зарарланган соҳаларининг қисман тортилиши. Нафас йетишмовчилиги яққол белгилари йўқ.
III Нафас олиш доимо қийитичиликбилан. Нафас фаолиятида қўшимча мушаклар иштирок етиши, кўкрак қафаси зарарланган соҳаларнинг чуқур тортилиши, нафас йетиш-мовчилиги белгилари пайдо бўлиши, безовталик, ранг оқариши. кўп терласли. сианоз, тахикардия, нафас олганда пулс тўлқинларининг пасайиши.
IV Адинамия, тана ҳарорати пасайиши, қорачиқ кенгайиши, юзаки нафас, сианоз. Юрак фаолиятининг сустласиши. тиришиш, кониа. Ривожланиб, ўлим билан тугаши мумкин.

зарарланиши, қизамиқ, кўк йўтал, ҳиқилдоқ дифтерияси, нафас йўлларига ёт жисмлар тўсилиб қолиши билан фарқлаш талаб этилади. ЎРВИ симптомлари билан бирга баъзида круп синдромининг бўлиши кузатилади. Бу, асосан, эрта ёшдаги болаларда учрайди.

Круп—клиник синдром бўлиб, асосан учта белгидан иборат:

I.           Дағал акилловчи йўтал. 2. Овознинг бўғилиши, афониягача ўзгариши. 3. Ҳуштаксимон шовқинли нафас. ЎРВИ да, асосан, ёлғон круп (оддий чалғитувчи ва симптоматик даво усулларини қўллаш тез наф беради) учрайди. Бундай пайтда ташхислаш қийин бўлади.

Шуни эсда тутиш керакки, ЎРВИ ва ўткир иcлиак инфекцияларининг бирга учраши барча ёшдаги болаларда учрайди. Икки инфекциянинг пайдо бўлиш вақти бир вақтга тўғри келиши камдан-кам ҳолларда учраб, биттаси иккинчисининг асосида ривожланади. Бундай ҳолатлар шартли патоген микроорганизмларининг қўзиши билан ҳам намоён бўлади. Ташхислашда хатога йўл қўймаслик учун клиник, анамнестик, лаборатор текширишлар; қон таҳлили, ахлатни ичак микроорганизмларига текшириш, ротавирусларга иммунофермент усулида таҳлили, керак бўлганда диарея этиологиясини аниқлаш учун серологик текширишлар олиб бориш зарур ҳисобланади.

Адено ва реовирусли касалликларда ошқозон-ичак тракти зарарланиши ва диарея синдроми билан кечишида адено ва реовирусларнинг роли бор. Бу вируслар билан зарарланганда ахлатда потологик аралашмалар бўлмайди ва бир вақтда катарал синдром билан бирга кечади. Бола аҳволининг яхшиланиши ва катарал белгилар пасайиши билан ичак дисфунксияси тўхтайди. Бактериологик таҳлилларнинг манфий бўлиши қуйидагича ташхис қўйишга имкон беради:

1.            Ўткир вирусли инфекция. Ринофарингит. Энтерит. Енгил шакли.

2.            Аденовирусли инфекция. Фарингоконъюнктивал иситма. Энтерит. Ўрта оғир шакли.

Эрта ёшдаги болаларда касаллик клиникасида ичак бурилиши симптомлари устунлик қилса ва оғиз шиллиқ қават гиперемияси ва донадорлиги, ринит белгилари топилса, ротавирус этиологияли ичак инфекцияси ҳақида ўйлаш зарур. Ентеритни вирусли етиологияли еканлигини тасдиқлаш иложи бўлмаганда қуйидагича ташхис қўйилади: 0ъ11 (ентерит), касалликнинг оғирлик даражаси ва ексикоз симптомлари кўрсатилади.

ОРВИ ларини уй шароитида даволаш:

3—5 кундан кам бўлмаган ётоқ режими.

Пархез. Касаллик бошланишида сут ва сут маҳсулотлари. Кўплаб суюқликлар, ўтли дамламалар (ҳарорат туширувчи ва тер ажратувчи), овқатни пиёз ва саримсоқнинг қириндисидан фойдаланиб тайёрлаш яхши фойда беради.

— Етиотроп даволаш: ремантадин касалликнинг биринчи кунларида берилса самараси баланд бўлади. Интерферон томчи шаклида бурунга томизилади. Бир ёшгача ва иммунитети паст нимжон болаларга гриппга қарши иммуноглобулин 1—3 мл м/о га тавсия қилинади. Иммуноглобулин касалликнинг оғир шаклларида катта ёшдаги болаларга ҳам инъекция қилиниши мурнкин.

ЎРВИ ларни Антибактериал дорилар билан даволашга кўрсатмалар:

—           икки ёшгача бўлган болалар;

—           ЎРВИ нинг оғир шакллари;

—           асоратланган ҳолатларда;

—           сурункали касалликлари бор беморлар;

—           ҳомиладор аёллар;

—           кекса ёшдагилар;

—           микс (бошқа инфекцион касалликлар билан қўшилиб келиши) инфекция ҳолларида.

Кўрсатмаларга қараб патогенcтик ва симптоматик даво ўтказилади. Бурим, ҳалқум шиллиқ қаватини чайиш уcлиун ромашка дамламасидан ишлатилади.

Симптоматик давони талаб қилинадиган ҳолатлардан бири иситма ҳисобланади. Ҳарорат кўтарилиши юқумли жараённинг асосий кўринишларидан биридир. Иситма организмнинг инфексион омилга жавоб реаксияси ҳисобланади. Тана ҳарорати кўтарилганида (38,5 C) барча ҳимоя реаксиялари, жумладан, имрнун реаксиялар тезда кучаяди. Бу бемор организми тиcлум қўзғатувчиларга қарши курашишда фойдали ҳисобланади.

Тана ҳароратининг юқори бўлиши беморда қўзғалувчанлик, таъсиреҳанлик, уинумий ҳолсизлик, бош оғриғи, иштаҳа сусайиши, кўнгил айниши, қусиш каби белгилар билан бирга кечади. Ҳароратнинг тўсатдан кўтарилиши болаларда тутқаноқ, баъзан епилепсия ҳуртижлари ривожланишига сабаб бўлади.

Бундай ҳолатнинг ривожланиши ҳарорат туширувчи ва тутқаноққа қарши препаратлар тавсия қилишга кўрсатма бўлиб ҳисобланади. Бу мақсадда таркибида парасетамол сақловчи сироп ва шамча шаклидаги «Болалар панадоли»ни ишлати 1 иши мурнкин.

Ёпишқоқ ва қийин ажралувчи балғамли йўтал бўлганда балғам кўеҳирувчи дорилар тавсия қилинади.

Ларинготрахеит белгилари кузатилганда беморларга йўталга қарши дорилар билан бирга буғли ингалятсиялар, хонанинг намлигини баланд қилиш фойдали. Ҳиқилдоқ торайишининг ИИ—ИИИ даражасида намланган кислород бериб туриш тавсия қилинади.

Ҳиқилдоқ торайишининг И даражасида нафтизинни ингалятсия усулида ёки интраназал қўллаш мумкин. Нафтизиннинг 0,05 % ли еритмаси 1,5 ёшгача бўлган болаларга 0,3 мл ва катта ёшли болаларга 0,5 мл қўлланилади. Бунда болалар ўтирган ҳолатда бошини орқага егиб турганда бурун орқали киритилади. Еритманинг ҳиқилдоққа тушганлиги йўтал тутиши билан боғлиқ. Умумий қувватлантирувчи прcпаратлар ва витаминлар тавсияси ҳам жуда муҳим. Кўпинча уй шароитида физиотерапевтик муолажалардан болани иссиқ қилиб ўраш, иситиш, горчичниклар, банкалар қўлланилади. Туниов ва йўтал фитожамланмалар ёрдамида даволанади. Бола ҳарорати меъёрлангач уни чўмилтириш ва тоза ҳавода сайр қилдириш мумкин.

Тузалиш мезонлари: 7—10 кундан сўнг касалликнинг барcлиа симптомлари йўқолса ва асоратлар кузатилмаса беморни соғайган деб ҳисоблаш мумкин. ЎРВИ нинг асоратланмаган шаклларида ташхисни лаборатор тасдиқлаш талаб қилинмайди. Бироқ кўрсатмаларга кўра касалликнинг бактериал асоратларида қоннинг қайта таҳлили, сийдик таҳлили ва кўкрак қафаси рентгенограммаси қилиниши керак. Тузалишдан кейинги назорат: ЎРВИ нинг йенгил, ўрта оғир, асоратсиз шаклларида шарт емас. Оғир асоратли кечганида диспансер кузатуви давомийлиги, профилактик емлашлар бола умумий аҳволига боғлиқ бўлади. Бемор 7—10 кун давомида бошқалардан ажратиб қўйилади. Эпидемия вақтида карантин эълон қилинади. Иммунитети суст болалар ва чақалоқларга ҳар бир ойда профилактик мақсадда гриппга қарши иммуноглобулин қилиниши мумкин. Бундан ташқари интерферон, дибазол, аскорбин кислота ҳам тавсия қилинади. Бу препаратларнинг иммун тизимини кучайтириш хусусияти бор. Бемор яшаб турган жойларни дезинфекция қилиш талаб қилинмайди, лекин бемор ётган уй нам латта билан артилиб хонани шамоллатиб туриш керак.

Иммунизация. Гриппга қарши вакцина билан емлаш юқори хавфли гуруҳга кирадиган болаларга қилиниши мумкин. Катта ёшларда эмлаш эпидемиядан олдин ёки эпидемия вақтида махсус ишлов берилган вакцина ёрдамида қилинади. Ҳар бир эпидемияни келтириб чиқарувчи янги серологик гуруҳга нисбатан махсус вакциналар ишланади. Шундай вакциналардан фойдаланиш яхши натижа беради. Бу мақсадда ишлов берилган кучсизлантирилган «Ваксигрипп» вакцинаси ишлатишга рухсат этилган. ЎРВИ нинг бошқа қўзғатувчиларига қарши эмлаш қилинмайди.

Орқага Чоп этиш