Июнь, июль, август - маза килиб табиат бағрида дам олиш имкониятига эга бўладиган паллани барчамиз орзиқиб кутамиз. Аммо бошқа йил фаслларидан фарқли ўлароқ ёзда айрим безовталиклар иссиқ ҳарорат туфайли кўзғаб қолиши мумкин. Хўш, улар қайсилар? Бугун шу ҳақида!

Июнь — юракни эҳтиёт қилинг!

Аввалдан юрак-қон томир тизими касалликлари билан оғриган бўлсангиз, ёзнинг биринчи ойида организмдаги энг бақувват мушакни эҳтиёт қилинг. Нега деганда, кунларнинг кескин исиб кетиши тахикардия, юрак ишемик касалликлари, тирсак невритини қўзғатиб юбориши мумкин. Маълумотларга кўра, инфаркт хуружларининг учраши ҳам бошқа ойларга нисбатан июнда кўпроқ содир бўлади.

Нима қиласиз: стресс ҳолатларидан сақланинг, ўз вақтида дам олиш, овқатланиш ва кўпроқ суюқлик ичишга ҳаракат қилинг. Жисмоний юкламани кўпайтирманг. Ҳовли ёки томорқада ишламоқчи бўлсангиз, бошингизга дуррача боғлаб олинг. Нафас олиш мароми ўзгариб бораётганини сезсангиз, сояга ўтинг-да, оёқларни узатиб ўтиринг. Сўнг чуқур нафас олинг.

Июль меъда хуружларидан химояланинг!

Мутахассисларнинг фикрича, чилла пайти ошқозон ичак тизими муаммолари кўпроқ кузатилар экан. Бунга сабаб эса ингичка ичакни таъсирлантирадиган бактерия ва инфекциялардир. Мабодо, ошқозон касалликларига чалинган бўлсангиз, ёзнинг иккинчи ойида ниҳоятда диққатли бўласиз! Энтерит, меъда ва ўн икки бармоқли ичак яраси, ичак юрувчанлигининг бузилиши ва Крон хасталиги июль ойида хуруж қиладиган безовталиклар ҳисобланади.

Нима қиласиз: ингичка ичакнинг «авзойи» бузилмасин десангиз, тўғри таомланинг. Иссиқлаб кетаяпман дея, мева-сабзавотларни паққос туширавермай, гўшт маҳсулотларига ҳам аҳамият беринг. Оқсил
микдори меъёрида бўлса, организмингиз бактериялар билан кураша олади. Бундан ташқари, кун давомида газсиз ёки маъданли сув ичишни канда қилманг. Атрофингиздаги инсонлар билан хафалашманг. Психосоматика фани билимдонларининг таъкидлашларича, ошқозон оғриқлари феъли оғирроқ одамларни тез-тез безовта қилиб турар экан.

Август - қанд микдори назоратдами?

Мавсум неъматлари кўпайгани ҳамон иштаҳангиз қитиқлай бошлайди: «Бир тилим қовун еб олсам-чи, серсув шафтолига дилим кетди», дея. Аммо қонда қанд миқдори дарров югургилаб қолмасин десангиз, бундай қила кўрманг. Ёзда қандли диабет билан хасталанганлар парҳезга риоя қилишлари шарт! Шунингдек, август ойи гиперацид гастрит, ошқозон кислоталилик муҳитининг ортиши, ўт пуфаги муаммоларининг қўзғаши эҳтимолининг юқорилиги билан тилга олинади. Нима қиласиз: аччиқ, шўр ва нордон таъмли маҳсулотлар истеъмолидан воз кечинг. Жигарга оғирлик тушишидан сақланинг. 

Фотодерматоз ҳакида биласизми?

Қуёшнинг ультрабинафша нурларига юқори таъсирчанлик фотодерматоз, терида турли хил тошмаларнинг пайдо бўлиши, қичишиш, қизариш, ачишиш билан кечади. Узоқ муддат қуёшда тобланиш безовталикни келтириб чиқарадиган асосий омилдир. Бундан ташқари, аллергияга мойиллик, организмдаги витаминлар тақчиллиги, айрим турдаги препаратлар таъсири ҳам фотодерматоз келиб чиқишига замин ҳозирлаши мумкин.

Нима ыиласиз: кўчага чиқишдан олдин қуёшдан ҳимояловчи крем суртишни унутманг. Қабзият юзага келишига йўл қўйманг. Уйга қайтганингизда терида иссиқлик, қизариш ёки ачишиш сезилса, сочиқни илиқ сувда ҳўлланг-да, шикастланган тери устидан компресс қилинг. Сўнг намлантирувчи крем ёки қатиқ суртиб қўйинг. Терида пуфакчали тошмалар пайдо бўлса, албатта, шифокорга мурожаат қилинг.

Қалқонсимон безингиз омонми?

Бошяланг, кўзойнаксиз узоқ вақт қуёшда юрсангиз, офтоб уриши мумкин. Мабодо сахий қуёш зарбасига дучор бўлсангиз, бош айланиши, кўнгил беҳузурлиги, мушаклар бўшашиши, бурун қонаши ва ҳушдан кетиш содир бўлади. Бу ҳаво ҳарорати ёки босими сабаб келиб чиқувчи безовталик. Агар муаммо организмдаги ички касалликларда бўлса, устига-устак қуёш тиғи остида узоқ вақт бўлганингиз тўпланиб, ҳушингиздан кетишингиз мумкин. Мисол учун, сувсизланиш кузатилса... ёз тонгини қаҳва билан қарши олиш нотўғри, ҳатто «Бу ичимликка меҳрим бўлак» десангиз ҳам, суюқ дамланган кўк ва памил чойга ихтиёр бераверинг. Мева шарбатлари ҳам дуруст, аммо ичакларни қийнаб қўйиши мумкин.

Агар сизда вегетотомир дистонияси аниқланган бўлса, соя-салқинда юриш, паст пошнали пойабзалдан фойдаланиш ва асабийлашмасликка жиддий эътибор қаратинг. Негаки, иссиқ ҳаво касаллик хуружларини пайдо қилиши мумкин. Иссиққа чидамсизлик, ортиқча вазн, қалқонсимон без касалликлари билан оғриган беморларда ҳам қайд этилади. Бунда беморнинг нафас олиш мароми бузилади, томир уриши тезлашади, кўп терлаш, оғиз қуриши ва ҳушдан кетиш келиб чиқади.

Иссиқлик таъсирида хушдан кетиш содир бўлса, биринчи куладиган ишингиз ваҳимага берилмаслик. Беморни салқинроқ жойга олиб ўтиб, ўзига келгач, унга сув ичиринг. Сўнг кулоқ ва унинг атрофи ҳамда оёқ кафтини уқаланг, бу нерв тизимини ҳаракатга келтиради.

Буйраклар безовта қилмайди, аммо.

Организмдаги бир жуфт аъзо ҳисобланган буйраклар иссиқлик ва фаол ҳаракат тарафдори! Буйрагингиз оғриганида белни иссиқ тутсангиз, енгил тортишингиз шундан. Ёзда цистит, пиелонефрит, бел оғриқлари, пешоб ажратиш тизими, урологик ва гинекологик хасталикларнинг нисбатан кам кузатилиши ҳам айнан шу билан изоҳланади. Бироқ сув ҳавзаларида чўмилиш, яхна ичимликлар истеъмоли сурункали касалликларнинг уйғонишини келтириб чиқариши мумкин.

Нима қиласиз: дам олишга чиққанингизда - 1 соатдан ортиқ ҳўл кийимда бўлманг. Оёқда ҳамиша шиппак ёки юмшоқ пойабзал бўлсин. Буйрак безовталиклари келиб чиқса, шифокор маслаҳатисиз сийдик ҳайдовчи препарат ёки дамламаларни қабул қилманг.

Бошингиз оғрияптими, кузоёнак тақинг!

Шақиқа (мигрень) хасталигига чалинганлар ёруғлик нури бошда оғриқ хуружларини пайдо қилишини яхши билишади. Фаҳмлаганингиздек, ёз қуёшидан ҳимояланмасангиз, бош оғриқлари тез-тез безовта қилаверади. Иссиқда безовталикни пайдо қиладиган яна бир омил, бу - сувсизланиш. Кун давомида жуда оз миқдорда суюқлик қабул қилинса, организм аҳвол танглигини оғриқ билан намоён этади. Гипертония ҳамда гипотониядан азият чекувчи беморларда ҳам иссиқлик таъсирида бош оғриқлари келиб чиқиши мумкин. Негаки, ҳаво ҳарорати қон томирларининг торайишини келтириб чиқаради.

Нима қиласиз: бош оғриғи юзага келганида танани сиқиб турган камар, кўйлак тугмасини бўшатинг. Қўл соати, зирак ва бошқа тақинчоқларни ҳам ечинг. Пешана ва энсага совуқ сувда ҳўлланган сочиқ қўйинг. Ярим соат давоми икки стакан сув ичинг (сувни бир кўтаришда сипқорманг, роппа-роса ярим соатга чўзилиши керак, йўқса кўнгил айниши мумкин).

Бўйиннинг орқа тарафига кичикроқ болиш қўйиб, оёқ тагига курсини жойланг-да, 15 дақиқа кўзларни юмиб, дам олинг. Безовталик ўтиб кетмаса, оғриқсизлантирувчи дори ичинг. Хуруж қайталанмаслиги учун тўғри таомланинг, қуёшда кўп юрманг ва хонани тез-тез шамоллатиб туринг.

Синусит, тозиллит, ангина...

...яна тумов ва шамоллаш ҳам бор! Ёз-ку дейсизми? Яхна ичимликлар, музқаймоқ, муздек сувда чўмилиш, кондиционер - сурункали юқори ва пастки нафас йўллари касалликлари билан оғриганлар учун зиён етказиши мумкин. Санаб ўтилган омилларни салгина камайтирсангиз муаммо келиб чиқмайди.

Бурун қонашида биринчи ёрдам

 Қораталоқ, жигар касалликлари, организмдаги С витамини танқислиги сабаб томирлар мўртлашиши, бактериал инфекциялар, кучли стресс, депрессия, қўрқув ва узоқ вақт қуёшда юриш - бурун қонашига олиб келади. Гипертониядан азият чекувчи беморларда ёзда бурун қонаши нисбатан кўпроқ узатилиши мумкин. Безовталикнинг асосий сабабчиси – артериал қон босимининг кўтарилишидир.

Нима киласиз: қон босимингиз юқори бўлса, ўз вақтида буюрилган дори-дармонларни қабул қилишга сергак бўлинг. Қуёшда узоқ вақт қолиб кетманг. Бурун қонаганида эса бошни пастга энгаштириб (асло орқага мас!) бурун устига муздак компресс қўйинг. Агар қон ивиши меъёрида бўлса, бурун қонаши тезда тўхтайди. Аксинча, қонингиз суюлиб кетган бўлса, бирор дақиқалар бурун қонашининг тўхташини кутасиз.

Қон суюқлашиши ҳам иссиқда бурун қонашини келтириб чиқаради, ундай пайтда, албатта, шифокор кўригидан ўтиб, қон ивишини еъёрга келтирувчи муолажаларни бошлаш зарур.